Berenschot: ‘Zeven lessen voor de energietransitie’

3 februari 2017 – Uit de opdrachten die Berenschot in 2016 heeft afgerond, trekt het bureau nu ‘zeven inzichten voor de energietransitie’. In ieder geval concludeert het adviesbureau dat ‘een vrijwel CO2-neutrale energievoorziening in 2050 goed mogelijk is’ en dat de kosten ’te overzien’ zijn.

Elk van de zeven lessen komt voort uit een (al dan niet met anderen) uitgevoerde opdracht en bij elke les hoort dus ook een rapport.

Les 1: Overschotten aan windstroom? Industrie en glastuinbouw kunnen ze opvangen.
‘(…) Glastuinbouw en industrie kunnen overschotten in windstroom omzetten in duurzame warmte. Voordelen: lager gasverbruik, elektrificatie met goedkope groene stroom voor de bedrijven, stabilisering van de stroomprijs en hogere inkomsten voor windparken. Probleem is dat bedrijven daarvoor dan het hele jaar meer nettarief betalen, terwijl de voordelen er alleen zijn wanneer het hard waait. Dit is op te lossen met een tarief waarbij bij uren met voldoende netcapaciteit een vrijstelling geldt voor verbruikspieken. Zo kan een grote windstroomproductie goed worden benut door industrie en glastuinbouw. (…)’
Rapport: Flexibiliteit en nettarieven (pdf, 44 pag.)

Les 2: Met CO2-afvang en groen gas kan de energievoorziening vrijwel CO2-vrij zijn in 2050
‘(…) De verkenning “CO2-neutrale gastoekomst” beschrijft een klimaatneutrale toekomst met groen gas en CO2-afvang bij gas in de industrie en centrales. Er is daarbij ook een flinke opbouw van duurzame bronnen. Nieuwe woningen zijn louter elektrisch, terwijl de vele bestaande woningen slim worden verduurzaamd met een mix van groen gas en gedoseerde elektrificatie. Dit kan met beperkte investeringen in de energie-infrastructuur. (…)’
Rapport: CO2-neutrale gasvoorziening (pdf, 62 pag.)

Les 3: De kosten van een energieneutrale energievoorziening zijn te overzien
‘(…) Maar let op de kosten van sterke woningisolatie, zwaardere energienetten en back-up centrales. (…) Naast besparingen, wind en zon is er in dit scenario veel biomassavergassing en power-to-gas. Dit groene gas brengt verduurzaming van de industrie en verkeer en vervoer. In de woningbouw gebeurt dit met een mix van warmtenetten, elektrificatie en groen gas. (…)’
Rapport: Kosten van de Gasunie verkenning 2050 (pdf, 33 pag.)

Les 4: Zonnepanelen met warmtebatterij blijven rendabel, ook zonder saldering
‘(…) De combinatie van zonnepaneel en elektrische boiler/buffervat als “warmtebatterij”: zo worden overschotten zonnestroom opgeslagen als warmte. Dat geeft een betere opbrengst dan teruglevering van zonnestroom als de salderingsregeling zou vervallen. Voor een goede businesscase moet dan wel het huidige verschil in energiebelasting, waarbij gas nog wordt ontzien, vervallen. We moeten elektriciteit en aardgas dan even zwaar belasten. (…)’
Rapport: Peak-shaving van zon-PV met de elektrische boiler (pdf, 56 pag.)

Les 5: All-electric in bestaande bouw vergt toepassing hybride warmtepomp
‘(…) Gasloze woningen komen sterk op in de nieuwbouw en sommige renovatieprojecten. In bestaande woningen leidt brede invoering van all-electric nu nog tot flinke stijging van de stroompiek, waarvoor netverzwaringen en substantieel extra centrales nodig zijn. De hybride warmtepomp vermijdt dit probleem. Deze draait vooral op elektriciteit en duurzame buitenwarmte, maar de pieken worden gedekt met groen gas. Dat belast het elektriciteitsnet veel minder, en dat wordt nog beter met slimme sturing. Bovendien is er geen vloerverwarming of extreme isolatie nodig. Daardoor past hij betaalbaar in bestaande woningen, als opvolger van de HR-ketel. Daarmee kunnen we nu een grote snelle slag maken naar verduurzaming. (…)’
Rapport: Flexpotentieel hybride warmtepomp (pdf, 64 pag.)
Zie ook: FluxEnergie, 3 februari 2017: Energietransitie – ‘Het verwarmen van huizen wordt het grootste probleem’

Les 6: Meer dan tachtig belemmerende regels opruimen, kiezen voor marktconforme aanpak
‘(…) De te lage CO2-prijs bemoeilijkt de toepassing van veel energie-innovaties. Het is dan belangrijk dat de regelgeving wél meehelpt om deze goed in praktijk te brengen. Dat is helaas niet altijd het geval. In een eerste scan voor de topsector energie vonden Berenschot en collega-consultants meer dan tachtig belemmerende regels. Evenzovele hinderpalen voor de opschaling van energie-innovaties. Het wegnemen daarvan past in een marktconforme benadering van de energietransitie. Geadviseerd wordt om dit structureel aan te pakken in de energiebeleidsagenda.(…)’
Rapport:  Institutionele belemmeringen en oplossingsrichtingen (pdf, 40 pag.)

Les 7: Regionale samenwerking belangrijk
‘(…) In de Energieagenda van het ministerie van EZ krijgen gemeenten een belangrijke rol in het faciliteren van de lokale energietransitie, maar vele worstelen nog met de invulling hiervan. Het belang van regionale samenwerking is groot; daarvan zijn diverse voorbeelden in de praktijk. Zo gaf Berenschot in Overijssel ondersteuning voor een interactieve energiestrategie. In Maastricht ging het om de vormgeving van een publiek-private samenwerking, en de gemeente Utrecht werd geassisteerd bij discussies over de verduurzaming van stadsverwarming. In Limburg werden provincie en gemeenten gefaciliteerd om industriële restwarmte op gang te helpen, leidend tot een bedrijfsspecifieke afspraak. In Zuid-Holland werd gestudeerd op marktwerking in warmtenetten voor een grote regio. Ten slotte ondersteunden we de “Icoonprojecten” van netbeheerder Enexis als voorbeeld voor regionale implementatie. Allemaal voorbeelden waarbij regionale samenwerking en besluitvorming centraal staan. (…)’
Geen rapport (diverse lokale en regionale opdrachten)

Bronnen
Berenschot, 2 februari 2017: Berenschot blikt terug op 2016: zeven inzichten voor de energietransitie
Foto: FluxEnergie/© Paul Tolenaar