CCS – Kabinet heropent discussie over ondergrondse opslag CO2

CCS – Kabinet heropent discussie over ondergrondse opslag CO2

25 november 2016Het afvangen en opslaan van CO2 staat weer op de agenda. Het kabinet is deze week  formeel weer verder gegaan met de inspraakmogelijkheden. Tot en met 2 januari kan iedereen reageren op een Ontwerp Structuurvisie Ondergrond die deels over CO2-opslag gaat.

Het is inmiddels vijf jaar na het afblazen van de plannen voor CO2-opslag in de bodem onder Barendrecht en het opschorten van de plannen voor opslag in kleine lege gasvelden in Drenthe en Groningen.
De discussie wordt heropend in waarschijnlijk hetzelfde spanningsveld als vijf jaar geleden, alleen zullen de standpunten vóór en tégen nu mogelijk nog uitgesprokener zijn.
Vóór zal benadrukken dat het onmogelijk is om op tijd voldoende CO2-reductie te realiseren wanneer we niet ook overgaan tot het afvangen en opslaan van CO2. Bovendien zullen de voorstanders onderstrepen dat het veilig kan, ook al is er nog slechts beperkte ervaring met CCS (carbon capture & storage).
Tégen is er helemaal niet van overtuigd dat het veilig kan. Bovendien vinden de tegenstanders het geen structurele oplossing van het probleem van de CO2-uitstoot – het heeft iets van het vuil onder het vloerkleed vegen.
Toch rekenen veel wetenschappers en diverse organisaties voor dat CCS onontkoombaar is. Sommige voorstanders vinden ook dat Nederland nu al een kenniscentrum rond CCS is en dat we dat snel moet uitbouwen met opslagprojecten.
Opslag kan in lege gasvelden op ze en in lege kleine gasvelden op land. Op zee l;evert minder discussie o, maar is duurder.
De voorstanders zeggen ook dat we moeten opschieten, anders duurt het te lang voor het een bijdrage kan leveren aan het bereiken van de klimaatdoelen. En er is voor hen nog een reden om snel te beslissen: de nieuwe kolencentrales zouden in combinatie met CCS wellicht beter kunnen blijven draaien.

Heropening discussie via procedure Structuurvisie Ondergrond

Het kabinet: ‘De structuurvisie moet er voor zorgen dat er meer duidelijkheid komt voor initiatiefnemers en andere overheden bij toekomstige projecten in de diepe ondergrond.’
De Ontwerp Structuurvisie Ondergrond heeft echter iets tweeslachtigs. Op veel plaatsen wordt over CCS geschreven in termen als ‘mogelijk’, ‘niet uitgesloten’, ‘waarschijnlijk’.  Maar er staat ook: ‘Het afvangen en opslaan van CO2 is op de lange termijn nodig’.
In de ontwerpvisie staat enerzijds dat het kabinet de voorkeur geeft aan CO2-opslag op zee, maar tegelijkertijd staat er: ‘De business case voor CCS op land is gunstiger dan die van CCS op zee’. Uit de kaart van geschikte opslagplekken (zie hieronder) blijkt ook dat de meeste geschikte velden op land liggen, in het noorden van Nederland.

Ontwerp Structuurvisie Ondergrond ligt tot en met 2 januari  ter inzage

161125-structuurvisieondergrondUit de toelichting van het kabinet op de Structuurvisie
‘(…) Het is belangrijk dat het gebruik van de ondergrond op een veilige, duurzame en efficiënte manier wordt ingevuld. Daarom heeft het kabinet op voorstel van minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu en minister Kamp van Economische Zaken ingestemd met een Structuurvisie Ondergrond, een kompas voor de ondergrond.
De drinkwatervoorziening en de winning van aardgas, olie, geothermie en opslag van stoffen in de ondergrond, zijn van nationaal belang. De structuurvisie bevat het ruimtelijke beleid voor deze nationale belangen. Het kabinet wil het gebruik van de ondergrond op een veilige, duurzame en efficiënte manier mogelijk maken. Dat betekent steeds zoeken naar de balans tussen het beschermen van het grondwater voor de drinkwatervoorziening en het benutten van de ondergrond voor de  overgang naar een duurzame energievoorziening.
In de structuurvisie staat onder meer dat bestaande drinkwaterwinningen beschermd zijn, dat samen met provincies wordt uitgewerkt in welke gebieden voor de toekomst grondwater beschermd moet worden en dat er tot 2023 geen schaliegaswinning plaats vindt. Besluiten of de winning van schaliegas na 2023 in Nederland een optie is, worden pas later genomen.(…)
Minister Kamp: ‘De Structuurvisie Ondergrond (…) geeft helder aan welke activiteiten, waar in de ondergrond kunnen plaatsvinden en hoe we omgaan met de verschillende belangen die spelen. Zo zorgen we ervoor dat ook in de toekomst de verschillende activiteiten ondergronds niet met elkaar botsen.’ (…)
Wanneer een activiteit niet is uitgesloten in de structuurvisie betekent dit niet dat de vergunning zonder meer wordt verleend. De Structuurvisie geeft overwegingen mee voor locatiespecifieke afwegingen. In dit proces spelen veiligheid en belangen van burgers een grote rol. Daarmee maakt het Rijk op voorhand duidelijk wat belangrijk is bij de uiteindelijke afweging. (…)’

De Ontwerp Structuurvisie Ondergrond ligt tot en met 2 januari 2017 ter inzage in alle provinciehuizen en de ministeries van I&M en EZ. In deze periode kan iedereen hierop reageren met een ‘zienswijze’ (digitaal in te dienen).

Uit de Structuurvisie

‘CCS is in de toekomst mogelijk nodig’
‘(…) Het ligt nog niet vast op welke manier CO2-reductie over langere tijd moet worden vormgegeven. Het is wel duidelijk dat vrijwel alle nu bekende CO2-arme energiebronnen en technologieën, waaronder geothermie en bodemenergie, vereist zijn voor het bereiken van de doelstelling. Het afvangen en opslaan van CO2 (carbon capture and storage, CCS) is in de toekomst mogelijk nodig. (…) Om de klimaatdoelen die zijn afgesproken in Parijs te kunnen realiseren is een enorme inzet nodig op de verduurzaming van de energievoorziening en op energiebesparing. Desondanks kan het daarnaast nodig zijn om gebruik te maken van CO2-opslag om CO2-emissies in voldoende mate terug te dringen. (…)’

‘Voorkeur voor CO2-opslag op zee, maar CCS op land is niet uitgesloten’
‘(…) Het kabinet blijft bij het bestaande beleid om in geval van CO2-opslag (CCS) de voorkeur te geven aan CCS op zee. CCS op land is hiermee echter niet uitgesloten. Zonder vooruit te lopen op besluitvorming over opslag, wordt de komende tijd verkend welke specifieke lege gasvelden geschikt zouden kunnen zijn. Hiertoe wordt de verkenning CO2-transport en opslagstrategie uit 2010 geactualiseerd. (…)’

Nu geen onomkeerbare stappen
‘(…) Er worden geen onomkeerbare stappen genomen. In de voorbereiding en bij mogelijke toekomstige besluitvorming hierover worden de decentrale overheden betrokken conform het omgevingsmanagement. (…)’

Nu al wel duiddelijk dat alle middelen nodig zijn, CCS hoort daar waarschijnlijk bij
‘(…) Het is wel duidelijk dat vrijwel alle nu bekende CO2-arme energiebronnen en technologieën vereist zijn voor het bereiken van de doelstelling. Inzet van biomassa, elektriciteitsproductie uit hernieuwbare bronnen, en afvang en opvang van CO2 (CCS) zullen richting 2050 waarschijnlijk robuuste elementen in de energiemix zijn. (…)’

‘Onvermijdelijk’, ‘veilig, betrouwbaar en betaalbaar’
‘(…) In het SER-Energieakkoord voor duurzame groei (2013) wordt CCS als onvermijdelijk gezien om op de lange termijn te komen tot een volledig duurzame energievoorziening. In het Energierapport (2016) geeft het kabinet aan dat het in internationaal verband streeft naar een CO2-arme energievoorziening, die veilig, betrouwbaar en betaalbaar is en wordt CO2-afvang, -transport en -opslag als een mogelijkheid gezien om dit doel te behalen.
Volgens het PBL is het afvangen en opslaan van CO2 noodzakelijk om de klimaatdoelen zoals afgesproken in Parijs te halen. Afvang en opslag van CO2 leent zich om toegepast te worden bij vaste emissiebronnen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan energieverbruik voor proceswarmte (hogetemperatuurwarmte) in de industrie, omdat voor de proceswarmte nauwelijks nog CO2-arme alternatieven zijn. De vrijkomende CO2 zal dan worden afgevangen en kan worden opgeslagen in lege gasvelden. Grote elektriciteitscentrales en industriële installaties bieden in potentie voldoende schaalgrootte om CCS toe te passen.
De CO2 dient dusdanig te worden opgeslagen dat deze niet meer in de atmosfeer komt. Gasvelden op land en in zee lenen zich daar goed voor vanwege het hoge volume en omdat het structuren zijn die zowel geografisch als in diepte zijn afgebakend en reeds bewezen hebben lange tijd sto en te kunnen vasthouden. (…)’

161125-co2opslag-geschiktevelden

Bronnen
Rijksoverheid, 11 november 2016: Kompas voor de ondergrond
Rijksoverheid, november 2016: Structuurvisie Ondergrond (pdf, 110 pag.)
Rijksoverheid, Platform Participatie (alle documenten)
Foto: FluxEnergie/© Paul Tolenaar

Auteur: Redactie

Reageren op dit artikel is niet mogelijk.