Discussie over de elektriciteitsmarkt

6 januari 2017Gisteren pleitten Oscar Kraan en prof. dr. Gert Jan Kramer voor een snelle verbetering van de werking van de elektriciteitsmarkt. Moet er in Nederland naast een ‘energy-only’-markt ook een capaciteitsmarkt komen?
Fred Mathot reageert en pleit voor een nog fundamenteler herbezinning op het marktmodel. En we hebben Kraan en Kramer gevraagd daar weer op te reageren.

Reactie Fred Mathot:
‘Marktaanpak is te traag voor het klimaatprobleem’

Fijn dat er eindelijk aandacht komt voor het marktmodel voor de energievoorzieningen. Echter interessant is dat door de heren Oscar Kraan en Gert Jan Kramer niet de vraag wordt gesteld of we op tijd zijn om klimaatverandering te verminderen maar of er prikkels overblijven voor investeerders.
Daaruit blijkt dat er niet gezocht wordt naar de snelste én goedkoopste manier om onze energievoorziening te verduurzamen, maar om een vraag en aanbod economie te laten bestaan of verder te ontwikkelen.
En in het genoemde artikel wordt wel gerefereerd aan de keuze voor de liberalisering van de energiemarkt in de negentiger jaren waarmee de ontwikkeling werd overgelaten aan marktpartijen. Echter, wat zou er hebben kunnen gebeuren wanneer er toen niet voor deze stap gekozen zou zijn. 100 jaar lang hebben de burgers van Nederland zich niet druk over hoeven maken over hun energievoorziening. Dat werd gestuurd vanuit de overheid met de oorspronkelijke gedachte dat het beter was er een algemene voorziening van te maken dan dat de markt dat kon. Waarom zou dat nu, voor de problemen van nu, niet een veel gemakkelijker en goedkopere oplossing zijn? De individuele burger hoeft niet zelf op zoek te gaan naar de “beste” energieoplossing. De vermogende burger hoeft niet ten koste van de niet vermogende burger gesubsidieerd te worden om duurzaam aantrekkelijk te maken zodat op termijn de kosten van installaties lager kunnen worden. Er hoeft geen concurrentie met steeds goedkopere kolenstroom te worden gefinancierd. En omdat duurzame energiesystemen eigenlijk alleen maar investeringskosten hebben, hoeft men niet terughoudend te zijn om investeringen hierin te doen omdat het risico op faillissement er niet is (dat overigens ook weer afgewenteld wordt op crediteuren en de burgers).  Ook is het simpel om reeds gebruikte m2 in te zetten voor energieopwek, dus geen grondkosten. Alle (snel)wegen, spoorwegen, overheidsgebouwen etc. kunnen worden gebruikt. Geen postcoderoosregeling, geen salderingregeling etc. is nog nodig. Kortom is het marktdenken van de jaren 90 wel geschikt voor een groot probleem als de klimaatverandering. Er was namelijk altijd al een markt alleen die vond plaats op de inkoop van producten, materialen en diensten door toenmalige energiebedrijven.
Een markt voor consumenten floreert namelijk heel goed wanneer er echt iets te kiezen valt in producten. Echter in energie hebben we 230 V 50 Hz en is er dus geen onderscheid. Administratief worden er allerlei constructies bedacht om net te doen alsof het andere producten zijn, maar dat is dus niet zo. Dat geldt evenzo voor gas.
Kortom er is geen keuzemogelijkheid en als die er al gaat komen dan gaat dat ten koste van de snelheid van verduurzamen. Aanbieders zorgen voor verwarrende aanbiedingen waardoor er continue verkeerde en dus dure fouten worden gemaakt. Een markt corrigeert dat natuurlijk wel, echter we hebben een klimaatprobleem en daar is deze marktaanpak te traag voor.
Dus waarom gaan de heren uit dat een keuze uit de jaren 90 een gegeven is en gaan wel binnen dit gegeven knutselen aan weer meer gerommel in het model terwijl wellicht het totaal veranderen van het model misschien echt snelheid van verduurzaming tot stand brengt.
Toch ben ik blij dat het marktmodel in ieder geval door de heren op de agenda is geplaatst. Maar als deze heren zich al in de luren laten leggen door het hele marktmodel niet te overzien, dan ben ik bang dat er geen enkele politicus is die hier iets zinnigs mee kan doen.
Fred Mathot

Weerwoord Kraan en Kramer:
‘Er zijn belangrijke argumenten vóór marktwerking, maar er is wel een aanpassing nodig’

We willen de heer Mathot graag bedanken voor zijn reactie. Als hij vraagt “waarom gaan de heren uit dat een keuze uit de jaren 90 een gegeven is?” dan wijst hij op een impliciete aanname die we in ons betoog maakten, maar die we in respons op zijn vraag graag expliciet maken. Wij gingen uit van de politieke realiteit dat de liberalisering van de elektriciteitsmarkt een politiek feit is en het niet aannemelijk is dat er binnen afzienbare tijd politiek draagvlak is om het elektriciteitssysteem te renationaliseren.

Omgekeerd lijkt het betoog van de heer Mathot ook een impliciete aanname te bevatten, wanneer hij stelt dat uit onze suggestie voor aanpassing van het marktmechanisme “blijkt dat er niet gezocht wordt naar de snelste én goedkoopste manier om onze energievoorziening te verduurzamen”. Dit veronderstelt dat deze “snelste en goedkoopste” manier bekend is, of gekend kan worden.

Wij menen dat dit niet het geval is. De energietransitie brengt grote onzekerheden met zich mee, over de ontwikkeling van technologieën, over consument gedrag, en de wereld op ons heen. Dit maakt dat de toekomst per definitie onkenbaar is en levert daarmee een inherente onzekerheid over de ‘juiste’ investeringen. En dit is een belangrijk argument voor een marktsysteem waarin een diversiteit aan partijen investeringen doet in plaats van een ‘alwetende’, plannende overheid. Maar om ervoor te zorgen dat in de markt leveringszekerheid gegarandeerd blijft, én de (succesvolle) investeerders beloond worden, is een aanpassing van het marktsysteem met een extra capaciteitsmechanisme in onze ogen noodzakelijk.

Oscar Kraan en Gert Jan Kramer

Zie ook
Opiniebijdrage Oscar Kraan en Gert Jan Kramer, 5 januari 2016: Laat politici ons uitleggen hoe we naar 100% groene stroom gaan

Van de redactie
We meldden in een eerdere versie van dit bericht dat de heer Mathot werkzaam is bij Alliander. Dat hadden we er niet bij moeten vermelden, omdat de heer Mathot de reactie op persoonlijke titel schreef. Excuus aan de betrokkenen.

Auteur: Redactie

Reageren op dit artikel is niet mogelijk.