PvdA-verkiezingprogramma: ruim aandacht voor klimaat en energie

Circulaire economie
In een geglobaliseerde economie zou meer aandacht moeten zijn voor een duurzaam omgaan met onze aarde. De overgang naar een circulaire economie is onontkoombaar maar ook gewenst toekomstbeeld. Hoe eerder hoe beter.

Minder marktwerking
Niet de markt maar de mensen moeten centraal staan. Hiervoor stellen we een groot aantal maatregelen voor op het gebied van de rechtsstaat, veiligheid, arbeidsmarkt, economie, energie, onderwijs, zorg, wonen, kunst en cultuur, en bij grote ruimtelijke opgaven zoals waterveiligheid en verstedelijking.

Energietransitie
Een van de grote opgaven van de 21ste eeuw is de energietransitie, de overgang naar een nieuw en houdbaar energiesysteem. Deze radicale omschakeling is noodzakelijk om de klimaatverandering te beperken, om een stabiele energiebasis voor de lange termijn te verkrijgen, en uit geopolitieke overwegingen. Maar ook om economisch vitaal te blijven. Wij willen tempo maken, omdat het welslagen van de energietransitie een enorme kwaliteitssprong zal betekenen voor de Nederlandse economie en samenleving, en tienduizenden extra banen zal opleveren. Een land dat zijn toekomstige energiesysteem tijdig op orde heeft, profiteert van de voorhoedepositie. Dat geldt ook voor de overstap naar een circulaire economie die de verspilling van grondstoffen en water minimaliseert. Wie treuzelt, benadeelt zichzelf. Daarom moet de uitvoering van het Klimaatakkoord van Parijs snel op gang komen. Juist in de komende vijf jaar moeten de belangrijkste besluiten worden genomen om het doel van een klimaatneutrale economie uiterlijk in 2050 te kunnen realiseren.

Masterplan Duurzame Economie
De circulaire economie en de energietransitie vormen de industriële revolutie van de 21ste eeuw. Om de economie voortvarend door de noodzakelijke veranderingen te loodsen, willen wij een masterplan duurzame economie: een moderne industriepolitiek voor de overgang van een op fossiele grondstoffen draaiende economie naar een duurzame economie. Dit biedt kansen voor de innovatieve kracht van het Nederlandse bedrijfsleven. We moeten de Nederlandse werknemer en student opleiden voor de banen in de (maak)industrie van de toekomst. Dit vereist een overheid die consistent is en duidelijke keuzen maakt en uitvoert voor de lange termijn. De transitie beslaat een periode van minimaal tien jaar, en dat moet doorwerken in de systematiek van overheidssubsidies aan het bedrijfsleven.

Investeringsbank
Wij willen dat de overheid minder subsidieert en meer direct investeert, in duurzame energie. De Bank Nederlandse Gemeenten en Waterschapsbank willen wij omvormen tot een publiek-private investeringsbank die het MKB financiert en grootschalige publieke investeringen doet zoals infrastructuur, ICT, woningbouw en duurzaamheid. Deze bank krijgt een eigen vermogen van 10 miljard en kan een veel- voud van dit bedrag investeren in onze economie.

Europees beleid
Wij willen het Europese beleid gericht op economische ontwikkeling van regio’s radicaal aanpassen. De Europese subsidies moeten de duurzame groei gaan bevorderen en niet langer onrendabele en vervuilende sectoren als de agrarische bulkproductie en Poolse bruinkoolwinning blijven ondersteunen.

Bedrijven moeten meer rapporteren
Een duurzame economie die rekening houdt met mensen, ecologie en sociale waarden komt niet van- zelf tot stand. Wij stellen voor dat bedrijven gaan rapporteren over de beloningsverhoudingen binnen het bedrijf, over eerlijke handel en duurzaamheid in hun productie en over hun sociale en ecologische prestaties.

• Wij willen dat het klimaatakkoord van Parijs doorwerkt in ambitieuzere Europese doelstellingen voor vermindering van de uitstoot van broeikasgassen, met bijbehorende doelen voor energiebesparing en duurzame energie. Wij willen dat de temperatuurstijging maximaal 2°C bedraagt en we streven naar een maximum van 1,5°C. Voor Europa en Nederland betekent dit een reductiedoelstelling van 55 procent in 2030 en 95 procent in 2050. De overheid verankert deze ambitieuze doelen in de Klimaatwet. Zo geven we de benodigde langjarige zekerheid aan investeerders en samenleving.
• Wij willen een spoedige overgang naar een circulaire economie die grondstoffen zoveel mogelijk in de kringloop houdt, die produceert zonder te vervuilen en die volledig herbruikbare en/of biologisch afbreekbare producten maakt. Producenten blijven verantwoordelijk voor hun producten na verkoop. Producten moeten zodanig worden samengesteld dat zij op termijn volledig biologisch afbreekbaar of recyclebaar zijn. De circulaire economie kan dan leiden tot een extra omzet van 7,3 miljard euro per jaar, 54.000 banen, en een besparing op grondstoffengebruik van 100 megaton per jaar, oftewel een kwart van onze jaarlijkse invoer van grondstoffen (cijfers TNO).
• De subsidie Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) moet beter benut worden. Op dit moment wordt te veel geld niet uitgegeven. We moeten alle mogelijkheden benutten als het om duurzame energie gaat, we kunnen het onszelf niet veroorloven om ergens iets te laten liggen. Het geld moet ook beter worden uitgegeven. Hoofddoel moet zijn om met gerichte inzet de kosten van duurzame energiebronnen waar we voor kiezen te reduceren. Nederland is sterk in offshore windenergie, en moet ook een speerpunt van het beleid zijn.
• Nederland moet koploper worden bij slimme energienetten waarin duurzame energie die door particulieren wordt opgewekt, probleemloos kan worden ingevoerd en afgenomen. Wij willen het voortouw nemen bij de ontwikkeling en uitrol van een Europees energienet om grote hoeveelheden stroom te verwerken, bijvoorbeeld van offshore wind in Noordwest-Europa of zonnecentrales uit Zuid-Europa.
• Investeringen in duurzame technologie worden pas kansrijk wanneer CO2-uitstoot ook echt een prijs krijgt. Het huidige Europese emissiehandelssysteem functioneert nog onvoldoende en de verbeteringen (aanscherping doelstellingen, afsnijden van ontwijkingsmogelijkheden) kunnen nog jaren duren. De PvdA wil daar niet op wachten en wil zo snel mogelijk een minimumprijs voor CO2 invoeren, in samenspraak met onze buurlanden Duitsland, België, Frankrijk en Denemarken. Deze ‘Noordzeecoalitie voor energietransitie’ kan ook op andere vlakken samenwerken, zoals bij windparken op zee. Aantoonbaar gevoelige industrieën voor carbon leakage, zoals staal, worden ontzien bij de CO2-beprijzing. Mochten inspanningen van VS en China, ondanks Parijs, toch niet in lijn zijn met die van de EU, dan zetten we ons in voor CO2-grensheffingen.
• Wij willen dat de doelstellingen voor duurzame energie en energiebesparing uit het Energieakkoord ruimschoots worden gehaald. In het kader van de Klimaatwet stellen wij nieuwe ambitieuzere doelstellingen en beleid, op weg naar een volledig duurzame energievoorziening in 2050.
• Het gebruik van warmtepompen en zonne-energie willen wij stimuleren we door de energiebelasting op aardgas te verhogen en op elektriciteit te verlagen. Ook willen wij de vrijstelling achter de meter uitbreiden. De salderingsregeling blijft ook na 2020 bestaan voor particuliere stroomopwekking. Eigeninitiatief en coöperaties voor decentrale energieopwekking willen wij gemakkelijker maken met een stimuleringsregeling groene energie voor zelfopwekkers.
• Om het draagvlak voor windmolens op land te vergroten, willen wij energiecoöperaties voorrang geven bij de gunning van windmolenprojecten. De mensen van die coöperaties zijn actieve burgers die hun omgeving en gevoeligheden goed kennen, en niet de weerstand oproepen die projectontwikkelaars vaak wel oproepen.
• Kolencentrales zijn een bijzonder vervuilende vorm van energieproductie. We nemen daarom zo snel mogelijk afscheid van de kolencentrales, te beginnen met de meest vervuilende.
• Biomassa moet hoogwaardig worden gebruikt. Dat betekent benutting van biomassa als grondstof voor biochemie, alleen tweede- en derde-generatiebiobrandstof, en terughoudendheid met gebruik in kolencentrales. Waar CO2 nuttig en veilig kan worden toegepast (in de kassen, chemie) stimuleert de overheid dit.
• Kernenergie en schaliegas zijn schoon noch veilig en daarmee ongeschikt voor onze toekomstige energievoorziening. Technologisch ontwikkelingen zulken daar de komende twee decennia geen noemens- waardige verandering in aanbrengen. Kerncentrale Borssele moet zo snel mogelijk sluiten; Zeeland moet financieel worden geholpen bij de ontmanteling van Borssele.
• De Europese normen voor auto’s worden verder aangescherpt zodat in 2025 alleen nog emissieloze nieuwe personenauto’s, motoren, bromfietsen en scooters worden verkocht.
• Wij willen bindende afspraken met coöperaties en verhuurders voor het hoogwaardig isoleren van alle woningen in 2025. Woningeigenaren worden door een ‘ontzorgloket’ ondersteund bij het isoleren van hun woning. De isolatie-eisen voor bestaande woningen worden stapsgewijs aangescherpt. Gebouw gebonden financiering (hypotheken) voor investeringen in energiebesparing wordt makkelijker gemaakt. De overheid gaat de verplichting om in kantoren en bedrijven besparende maatregelen te nemen strenger handhaven. In 2020 is alle nieuwbouw in Nederland minimaal energieneutraal.
• De verhouding tussen lusten en lasten van de gaswinning in Groningen is de afgelopen decennia ontspoord. Terwijl heel Nederland flink heeft geprofiteerd van de jarenlange opbrengsten, lijden de bewoners in het bevingsgebied aan schades, verliezen sommigen huis en haard en verdrinken anderen in ellenlange procedures. De schadeafhandeling moet bij de NAM worden weggehaald en onder publieke verantwoordelijkheid plaatsvinden. Schade moet ruimhartig worden vergoed en huizen, scholen en monumenten preventief versterkt. Maar dat is niet genoeg.
• De gaswinning in Groningen is in de afgelopen kabinetsperiode voor het eerst significant teruggebracht om recht te doen aan de veiligheid in het gebied. Wij willen dat de gaswinning in de komende tijd zo snel mogelijk zo ver mogelijk wordt teruggebracht, door de alternatieven voor het in Nederland benodigde laagcalorische gas die er zijn volledig te gebruiken en door de export af te bouwen. Wij willen een onafhankelijk toezicht op de gaswinning.
• Groningen verdient perspectief. Daarom stellen we voor een vast deel van de opbrengst van de gaswinning te investeren in de regio. Er wordt een fonds gevuld door een derde van de gasbaten apart te zetten. Het fonds wordt voor de helft gebruikt voor investeringen in de regionale sociaaleconomische structuur en voor de andere helft voor investeringen in een toekomstige duurzame energievoorziening van Nederland. Om de investeringsagenda zeker te stellen garandeert het Rijk deze afspraak voor de komende tien jaar.
• Duurzaam opgewekte elektriciteit speelt een sleutelrol in de energietransitie. Dat willen we fiscaal verder stimuleren door de prijs van elektriciteit te verlagen en die van aardgas in de eerste schijf te verhogen. Zo wordt elektrisch vervoer en de inzet van warmtepompen bevorderd.
  Door invoering van een CO2-belasting willen wij een bodem leggen in het emissiehandelssysteem ETS en ruimte scheppen voor stimulering van groene innovaties.
  Wij willen een heffing invoeren op de lozing van restwarmte.
  We blijven volledig elektrisch rijden krachtig stimuleren.
• Naast de uitbreiding van de woningvoorraad ligt de grootste opgave in het verduurzamen van de woningvoorraad. Voor bewoners kan dat ook de energierekening fors verlagen. Wij willen investeren in de ontwikkeling van innovatieve bouwconcepten, zoals de stroomversnelling waarmee tegen redelijke kosten woningen volledig energieneutraal worden en voor zeker 15 jaar onderhoudsvrij zijn.
• De grootste vervuiling vindt plaats op zee en in de lucht. De brandstof voor schepen is vaak zeer giftig omdat op volle zee geen nationale controle mogelijk is op deze gifstoffen. Wij pleiten voor opname van lucht- en scheepvaart in het wereldwijde klimaatverdrag en voor wereldwijd geldende maximumeisen aan giftige stoffen in brandstof voor lucht- en scheepvaart. In Europees verband wensen wij een Europese kerosineheffing en voortschrijdende uitstootnormen voor schepen. In nationaal verband steunen we initiatieven uit de vervoersector om de binnenvaart te vergroenen.
• Het bouwen van een energie-unie is van groot belang, niet alleen om duurzaamheid te bevorderen, maar ook om de onafhankelijkheid van Rusland te vergroten en de strategische positie van de Europese Unie als geheel te versterken. Hernieuwbare energie en energiezuinigheid moeten de speerpunten zijn van een nieuw Europees Energieakkoord
• Het Klimaatakkoord van Parijs biedt hoop. Nu moeten de woorden in daden worden omgezet. We willen klimaatgelden meer toespitsen op het helpen van landen bij het aanpassen aan het veranderende klimaat, bijvoorbeeld door het verbouwen van droogtebestendige gewassen. Dat is niet alleen duurzaam, maar helpt ook om armoede te bestrijden. We hebben daarbij vooral oog voor de allerarmsten en vrouwen en meisjes.