‘Wie zit er aan het stuur: de politiek of de industrie?’
4 februari 2016 – Vorig jaar november promoveerde Magda Smink op de transitie naar een meer duurzame economie. Ze onderzocht de rol van grote bedrijven. Vrij Nederland had nu een interview met haar.
Magda Smink onderzocht de rol van grote bedrijven als Shell, Gasunie, Philips en Coca-Cola. Hoe beïnvloeden zij het overheidsbeleid? Ze behandelt gedetailleerd o.a. de ontwikkeling van de led-lamp (rol Philips), de ontwikkeling van biobrandstoffen (rol Shell), de ontwikkeling van groen gas (rol GasTerra). In haar onderzoek bleek grote bedrijven veel zichtbare en onzichtbare invloed hebben op Europees en Nederlands overheidsbeleid.
Uit het artikel van Vrij Nederland
‘(…) [Magda Smink] laat zien hoe grote bedrijven democratisch genomen besluiten ondermijnen, maar keurig binnen de lijntjes blijven. Het spel wordt open en bloot voor je ogen gespeeld, en je hebt het nauwelijks in de gaten. (…)
[Smink:] ‘Belangrijk is dat de industrie een veel langere adem heeft dan de meeste politici. In deze periode zijn er zes regeringen geweest en vier verschillende bewindspersonen. Bij iedere nieuwe bewindspersoon is er voor de industrie ruimte om opnieuw te onderhandelen – wat dan ook steevast gebeurt. Ervaren ambtenaren met dossierkennis worden wegbezuinigd. Daarnaast had het ministerie gekozen voor samenwerking met de industrie om het probleem op te lossen, en dan zijn ze ook afhankelijk van diezelfde industrie. Als alles mislukt, heeft de minister of staatssecretaris wat uit te leggen in de Kamer. Soms laat het ministerie het ook gewoon afweten. Als de industrie herhaaldelijk afspraken niet nakomt, volgen geen sancties.’ (…)
[Smink:] ‘Dat bedrijven veel invloed hebben, is ook een politieke keuze. Het neoliberalisme dat in de jaren tachtig en negentig in zwang raakte, pleit immers voor een kleine overheid die zoveel mogelijk aan de markt overlaat. Het geldt als modern om convenanten af te sluiten waarin marktpartijen deels hun eigen regels maken, maar de uitkomsten zijn bijna altijd in het belang van de industrie, blijkt uit diverse onderzoeken. En als je bezuinigt op ambtenaren, wordt het moeilijker om tegenwicht te bieden aan grote bedrijven. Ook Kamerleden zitten steeds korter in de politiek en kennen dossiers vaak minder goed dan ervaren lobbyisten die tegenover ze zitten.
Maar wellicht het grootste probleem is dat gevestigde belangen er te vaak in slagen om belangrijke keuzes uit het politieke en maatschappelijke debat te houden. Wie een alternatief heeft, zoals milieuorganisaties, moet vechten tegen de bierkaai. In Duitsland is er een brede maatschappelijke discussie over de onvermijdelijke vraag: hoe ziet onze energievoorziening in de eenentwintigste eeuw eruit? Hoe anders gaat dat in Nederland! Hier wordt gepolderd over oplossingen die door gevestigde belangen zijn voorgekauwd. Over de gasrotonde is bijvoorbeeld nooit een groot debat geweest, terwijl er wel miljarden overheidsgeld aan besteed zijn. Bij groen gas mochten de gasbedrijven meeschrijven aan de subsidieregeling die ze vervolgens zelf binnensleepten. Wie zit er dan aan het stuur: de politiek of de industrie?’
Nederland is gekaapt door de gasindustrie.
‘Ik laat de feiten liever voor zichzelf spreken. Maar je kunt je afvragen wie het nu echt voor het zeggen heeft over ons aardgas. De Staat, Shell en Exxon werken innig samen bij het delven ervan. Kan het ministerie van Economische Zaken op tegen de duurbetaalde lobbyisten, consultants, ingenieurs en advocaten van Shell en Exxon? Is hier sprake van een eerlijk spel?’ (…)’
Bronnen
Vrij Nederland, 3 februari 2016: ‘Wie zit er aan het stuur, de politiek of de industrie?’ (via Blendle)
Rijksuniversiteit Utrecht, 20 november 2015: Promotie: De invloed van gevestigde energiebedrijven op de energietransitie
Zie ook
FluxEnergie, 6 november 2015: ‘Gevestigde bedrijven hebben grote invloed op verloop energietransitie’
Proefschrift: Incumbents and institutions in sustainability transitions (pdf, 210 pag.)
Foto: FluxEnergie/© Paul Tolenaar
Foto Smink: Natuur en Milieu
