‘Alleen mix van vier technieken brengt schone economie in 2050’

Aan elke technologie kleven nadelen en risico’s, die steeds groter worden naarmate er meer van wordt ingezet. De onderzoekers hebben voor elke sector afgewogen welke oplossingen het schoonst en duurzaamst zijn, als ook effecten buiten de sectorgrenzen worden meegeteld. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de analyse van de verkeerssector. De beschikbare hoeveelheid duurzame biomassa is begrensd; daarom kan je dit het beste inzetten waar weinig alternatieven voorhanden zijn, zoals in de luchtvaart en het vrachtverkeer. Het gebruik van biogas in personenauto’s ligt daarentegen minder voor de hand; personenverkeer kan duurzamer met elektrische voertuigen of auto’s op waterstof.

Het rapport concludeert dat de afvang en opslag van CO2 (CCS) een essentiële rol te vervullen heeft bij grote industriële installaties. De totale opslagcapaciteit is echter onzeker. Daarom zijn kolencentrales met CCS niet de optimale keuze; voor emissiearme elektriciteitsproductie zijn alternatieven zoals bijvoorbeeld windmolens en zonnepanelen voorhanden.

Veel nieuwe technieken zijn nu nog relatief duur. Voor de verdere ontwikkeling zijn investeringen nodig, ook in nieuwe infrastructuur. De analyse van PBL en ECN helpt om te bepalen welke infrastructuur met prioriteit zou moeten worden ontwikkeld. Dat betekent tevens betrokkenheid van veel partijen die sterker afhankelijk worden van elkaar. Zekerheid over het toekomstige overheidsbeleid is dan een belangrijke factor. Om te kunnen voldoen aan het langetermijndoel van 80 procent minder CO2-uitstoot in 2050 zijn andere en verdergaande technieken nodig dan de technieken die nu worden gestimuleerd om te voldoen aan de doelen voor 2020 (20 procent minder CO2-uitstoot en 14 procent hernieuwbare energie). Om de benodigde innovatie voor de lange termijn te stimuleren zijn nu al aanvullende initiatieven nodig.

Uit de samenvatting bij het rapport
Naar het voorbeeld van de Europese Commissie stelt het kabinet-Rutte een klimaatroutekaart samen voor 80 procent minder broeikasgassen ten opzichte van 1990 in 2050. Deze emissiereductie acht de Commissie nodig als Europese bijdrage om de opwarming van de aarde te beperken tot 2 graden. Ook andere ontwikkelde en ontwikkelingslanden worden geacht hier een bijdrage aan te leveren. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft in samenwerking met het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) mogelijke routes voor een schone economie in 2050 nader verkend.
In de huidige situatie is en groot deel van de broeikasgasemissies een direct gevolg van het gebruik van fossiele energie. De opbouw van een nieuw systeem met duurzame en schone technologieën vergt vele decennia. De investeringen die in het komende decennium worden gedaan, zullen het beeld van 2050 mede bepalen.

Vier groepen van vooral technische opties zijn de belangrijkste bouwstenen voor een toekomstig energiearm systeem:

• Vermindering van de vraag naar energie. Energiebesparing vormt de basis voor een schone economie.
• Inzet van biomassa ter (gedeeltelijke) vervanging van kolen, gas, olie en olieproducten. Zonder de inzet van biomassa is het vrijwel onmogelijk om de CO2-reductiedoelstelling te behalen. Zeer waarschijnlijk zal het in Nederland nodig zijn biomassa te importen.
• Afvang en opslag van CO2. Door bij de productie van biobrandstoffen CO2 af te vangen en op te slaan kunnen negatieve emissies worden gerealiseerd: er wordt netto CO2 uit de atmosfeer gehaald. De afvang en opslag van CO2 is tevens van belang bij grote industriële installaties en elektriciteitscentrales. De totale opslagcapaciteit is op dit moment nog onzeker.
• Productie van elektriciteit zonder directe CO2-emissies (met wind, zon en kernenergie) in combinatie met elektrificatie bij de eindgebruikers.

De potentiële productie uit deze bronnen is veel groter dan de huidige elektriciteitsvraag in Nederland. Wanneer de energievraag verschuift van brandstoffen naar elektriciteit (elektrificatie) biedt deze vorm van energie de basis voor een schoon systeem.

Kosten van het energiesysteem

De totale directe jaarlijkse kosten van een energiesysteem met maximaal 45 megaton aan broeikasgasemissies (een reductie van 80 procent ten opzichte van 1990) in 2050 zijn naar verwachting tussen de 0 en 20 miljard euro per jaar hoger dan de kosten van een systeem gebaseerd op de huidige technieken. De grote bandbreedte is het gevolg van onzekerheid over enerzijds de kostenontwikkeling van veel nog in ontwikkeling zijnde technieken, en anderzijds de toekomstige prijzen van fossiele brandstoffen en biomassa. Daartegenover staan de baten van klimaatbeleid die in dit rapport niet zijn gekwantificeerd.

Kostenefficiënte invulling van 2020-doelen is onvoldoende

Om te kunnen voldoen aan het langetermijndoel van 80 procent minder CO2-uitstoot in 2050 zijn andere en verdergaande technieken nodig dan de technieken die nu worden gestimuleerd om te voldoen aan de doelen voor 2020 (20 procent minder CO2-uitstoot en 14 procent hernieuwbare energie). Om de benodigde innovatie voor de lange termijn te stimuleren zijn nu al aanvullende initiatieven nodig.

Bronnen
Persbericht Planbureau voor de Leefomgeving, 16 november 2014: Alleen mix van technieken maakt schone economie in 2050 mogelijk
Rapport Planbureau voor de Leefomgeving en ECN: ‘Naar een schone economie in 2050: routes verkend. Hoe Nederland klimaatneutraal kan worden’ (170 pag, pdf)
Samenvatting bij het rapport