Beter instrument voor besluitvorming over kilometerheffing

16 mei 2017 – Een dag nadat de formatie vastliep komt NWO-onderzoeker Erik-Sander Smits met een beter model voor de besluitvorming over een eventuele kilometerheffing. Het was één van de lastige onderwerpen bij de formatiebesprekingen. Smits promoveerde vandaag aan de TU Delft op het model.

Uit het bericht van de TU Delft
‘(…) De modellen die de effecten van kilometerheffing voorspellen, kunnen veel beter. Erik-Sander Smits combineerde daarom kennis uit de speltheorie, keuzeanalyses, de verkeersstroomtheorie en de vervoerseconomie om tot een betere modellering te komen. (…)

Versimpeld
Beprijzing van mobiliteit is een politiek omstreden instrument. Tot nu toe worden strategische planningsmodellen gebruikt om de effecten van het beleid in te schatten. Erik-Sander Smits: ‘Deze modellen met wiskundige vergelijkingen zijn altijd een versimpelde weergave van de werkelijkheid. Beter is het om de onderliggende mechanismen die belangrijk zijn voor beprijzing zo realistisch mogelijk mee te nemen. Want alleen dan kunnen ze door beleidsmakers als geloofwaardig worden gezien.’

Alternatief raamwerk
Smits identificeerde daarom de nadelen van huidige netwerkmodellen en ontwierp een alternatief. Hierin zijn speltheorie, analyse van discrete keuzes, verkeersstroomtheorie en vervoerseconomie gecombineerd. Smits: ‘Een groot voordeel is dat de voorkeuren van verschillende partijen die bij beprijzing betrokken zijn, kunnen worden meegenomen, waardoor het mogelijk is om eventuele conflicten te identificeren en oplossingen op basis van verschillende concepten voor deze conflicten te berekenen.’ Smits deed hiervoor een illustratief experiment met als casus de Randstad.

Samenwerkende partijen
Smits: ‘Ik heb drie actoren als hypothetisch uitgangspunt genomen, die elk een andere prijsmaatregel wilden invoeren met ook allemaal een eigen doel: het Rijk stond daarbij voor de kilometerheffing, de gemeente Amsterdam voor een cordontol om Amsterdam en de NS voor wijziging van de treintarieven. Bij samenwerking tussen de drie hoeft er geen cordontolheffing te worden ingevoerd, omdat de kilometerheffing – die wordt ingezet om de sociale welvaart te verbeteren – een betere maatregel is om het achterliggende doel van de cordontolheffing, de economische positie van de stad, te bereiken.’ Duidelijk werd ook dat de nationale overheid en de spoorwegen conflicterende belangen hebben in de casestudie. Er is prijsniveau denkbaar waarbij de spoorwegen niet direct veel winst maken, maar wel financieel gecompenseerd worden door het Rijk, aldus Smits.

Verfijning
Ook bracht Smits reistijdwinsten en emissievermindering in kaart. Hierbij gebruikte hij de nieuwste modelinnovaties om een zo realistisch mogelijk beeld van de verkeerssituatie te schetsen, en de rekentijden beperkt te houden. De onderzoeker brengt tevens een voorbehoud aan: ‘Voor daadwerkelijke beleidsdoeleinden is nog een nadere verfijning van de modellering vereist. Maar dat is op relatief korte termijn te realiseren.’

Achtergrondinformatie
Het promotieonderzoek ‘Strategic Network Modelling for Mobility Pricing’ door Erik-Sander Smits maakt deel uit van het programma ‘Innovative Pricing for Sustainable Mobility (I-PRISM)’, een onderdeel van het NWO-programma Duurzame Bereikbaarheid van de Randstad. Promotoren waren prof.dr.ir. Bart van Arem en prof.dr. Michiel Bliemer. (…)’

Uitkomsten ook ‘in het echt’ haalbaar
Uit een bericht van Verkeerskunde (uit 2016)
‘(…) Smits: ‘Mochten overheden weer overwegen om beprijzing te gaan inzetten, dan kan mijn aanpak gebruikt worden om verschillende oplossingen te bekijken, potentiële conflicten te identificeren en suggesties te doen voor winstverdelingen tussen de partijen. Dat kan tot op een behoorlijk gedetailleerd en realistisch niveau met mijn model. Je kunt de ‘onderhandelingstafel’ zoals deze er in het echt uitziet in het model stoppen, waardoor je een uitkomst krijgt die ook in het echt haalbaar is.’ (…)’

Bronnen
TU Delft, 16 mei 2017: Promotie E. Smits: mobility pricing
Verkeerskunde, 21 oktober 2016: Cordontolheffing vult kilometerheffing niet aan
Foto: Rijkswaterstaat, beeldbank RWS  (archieffoto van proef rekeningrijden op A12)