‘Doelen Urgenda-zaak en Energieakkoord voor 2020 niet in zicht’

Drie Nederlandse klimaat- en energiedoelen voor 2020 zijn niet in zicht. Dit concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in zijn ‘Kortetermijnraming voor emissies en energie in 2020.’ Het PBL heeft deze raming opgesteld op verzoek van de regering en de borgingscommissie van het Energieakkoord.

De raming spitst zich toe op de drie belangrijkste klimaat- en energiedoelen voor Nederland in 2020. Ze kan worden gezien als een gedeeltelijke actualisatie van de Nationale Energieverkenning (NEV) 2017.

In 2020 komt de reductie van de uitstoot van broeikasgassen naar verwachting uit op 21% ten opzichte van 1990, met een bandbreedte van 17 tot 24%. Het doel van 25% reductie, uit het vonnis in de Urgenda-rechtszaak, wordt daarmee niet gehaald. Het aandeel hernieuwbare energie in 2020 komt naar verwachting uit op 12,2% (bandbreedte 11-13%). Daarmee is het EU-doel van 14% niet binnen bereik. De energiebesparing in 2020 komt uit op 81 petajoule (bandbreedte 52-108 PJ). Het doel van 100 petajoule uit het Energieakkoord wordt daarmee waarschijnlijk niet gehaald. Wel omvat de bovenkant van de bandbreedte (zie de toelichting onderaan) het doel van 100 petajoule. Wel omvat de bovenkant van de bandbreedte (zie de toelichting onderaan) het doel van 100 petajoule.

Het concrete klimaat- en energiebeleid tot 1 mei 2018 is onderdeel van deze raming. Het Ontwerp van het Klimaatakkoord (gericht op 2030) uit december 2018 is niet beschouwd.

Elektriciteitscentrales

De absolute uitstoot van broeikasgassen bedroeg in 2017 circa 193 megaton CO2-equivalenten en komt in 2020 uit op 175 (168-183) megaton. Dit is 9 (2-17) megaton CO2-equivalenten boven het emissieplafond van 166 megaton in 2020 dat uit het vonnis in de Urgenda-zaak volgt. Circa 70% van deze emissiedaling is toe te schrijven aan een afname in de Nederlandse elektriciteitsproductie door kolen- en gascentrales in Nederland. Deze verwachte daling in de elektriciteitsproductie kent echter wel een grote mate van onzekerheid. De overige 30% van de verwachte emissiedaling tussen 2017 en 2020 komt door reducties in de landbouw, de industrie, de gebouwde omgeving en verkeer en vervoer.

Hernieuwbare energie

Het grootste deel van de groei van het aandeel hernieuwbare energie tot en met 2020 wordt veroorzaakt door een groei in de bijmenging van biobrandstoffen, het meestoken van biomassa in kolencentrales, zon-PV, en windenergie op land en zee.

Verschillen met NEV 2017

De kortetermijnraming gaat uitgebreid in op nieuwe inzichten ten opzichte de NEV 2017. Zo komt de verwachte uitstoot van broeikasgassen in 2020 nu uit op 175 megaton. Dat is 5 megaton hoger dan de raming uit de NEV 2017 (met 170 megaton). Van deze 5 megaton wordt circa 3 megaton verklaard door diverse nieuwe inzichten uit statistieken en een hogere economische groei. Zo valt de raming voor verkeer en vervoer nu met 1,6 megaton in 2020 fors hoger uit dan in de NEV 2017. Dit wordt verklaard door economische conjunctuur, de import van onzuinige auto’s en doordat we minder over de grens tanken. De raming valt ook hoger uit omdat het energieverbruik van de gebouwde omgeving en de industrie minder daalt (volgens recente statistieken) dan verwacht in de NEV 2017.

Nog eens 2,4 megaton van de 5 megaton wordt verklaard door twee noodzakelijke correcties. Tegenover de hogere uitstoot staat dat beleidswijzigingen tussen mei 2017 en mei 2018 per saldo tot een extra emissiereductie van circa 0,3 megaton in 2020 hebben geleid.

Geen vrijblijvende zaak

“Het halen van de energie- en klimaatdoelen is geen vrijblijvende zaak” reageert Olof van der Gaag, directeur van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). “De politiek heeft zich gedragen als een middelbare scholier die in mei gemiddeld nog een 4 staat en toch over wil gaan. Een onvoldoende opkrikken lukt alleen als je tijdig alles uit de kast haalt. Dat hebben deze regering en de vorige te lang voor zich uit geschoven.”

“Veel onderzoeken lieten al zien dat deze doelen hooguit zouden worden gehaald wanneer werkelijk alles mee zou zitten. De NVDE waarschuwde bijvoorbeeld in augustus 2017, met een rapport door CE-Delft dat we de CO2-reductie van 25% niet zouden gaan halen. Maar de politieke reactie bleef steeds ‘de doelen zijn binnen bereik’. Nu blijkt dat er minimaal 9 megaton extra CO2-reductie nodig is. Deze vorm van reken-je-rijk beleid leidt tot vertraging, nodeloos gedoe en extra kosten. De NVDE vindt het belangrijk om in het klimaatakkoord te werken op basis van realistische prognoses –en ondertussen op de korte termijn nog enkele ‘negens en tienen’ te scoren voor een voldoende.”

Volgens de NVDE zijn er grofweg vier categorieën maatregelen die nog voor 2020 soelaas bieden. Eerst is er het versneld sluiten van de kolencentrales. “Als bijvoorbeeld de Hemwegcentrale en de Engie-centrale sluiten, scheelt dat ongeveer vijf megaton. Gascentrales en import kunnen dat opvangen, zonder problemen voor de leveringszekerheid. Dat vraagt om afspraken met deze bedrijven, onder andere over de kosten en de zorg voor het personeel.”

NVDE-voorstellenpakket

Daarnaast is er een pakket met voorstellen van de NVDE om snel meer duurzame energie te realiseren, onder meer door sneller zonneprojecten aan te sluiten op het net, een extra stimulans voor grotere zonnedaken en voor duurzame warmte uit geothermie en biomassa. De derde categorie is het versnellen van het verduurzamen van woningen met subsidie voor isolatie en een extra bedrag voor duurzame warmte via de ISDE-regeling. “Dit levert al in 2020 extra CO2-reductie op, en meer comfort met een lagere energierekening voor de bewoners.”

De vierde categorie is het stimuleren van elektrisch rijden. “Er kunnen in 2020 5.500 extra elektrische auto’s rijden door de aankoopsubsidie uit het klimaatakkoord naar voren te halen en door te bevorderen dat tweedehands elektrische auto’s uit de lease in Nederland blijven.” Deze laatste drie pakketten leveren volgens de NVDE samen ongeveer 2,5 megaton aan extra CO2-reductie en brengen de doelen van het Energieakkoord veel dichterbij.