‘Gevestigde bedrijven hebben grote invloed op verloop energietransitie’
6 november 2015 – De overheid zou onafhankelijk het beleid voor energietransitie moeten opstellen. Daarom moeten beleidsmakers minder luisteren naar de gevestigde organisaties en meer naar de kleinere.
Dat adviseert innovatiewetenschapper Magda Smink. Smink promoveert deze maand op haar onderzoek naar de besluitvorming rond vier grote duurzame thema’s: groen gas, biobrandstof, led-verlichting en statiegeld en de rol van de lobby daarin. De gevestigde organisaties zijn zeer succesvol in het beïnvloeden van regelgeving rond de energietransitie, concludeert Smink. De overheid zou onafhankelijker tot een beleid moeten komen en daartoe raadt Smink aan te rade te gaan bij de kleinere bedrijven.
Uit een bericht van Trouw
‘(…) Sminks promotor, de Utrechtse hoogleraar innovatiewetenschappen Marko Hekkert, wijst op grote veranderingen in de duurzaamheidssector. “Je ziet de laatste jaren dat belanghebbende partijen daarin een steeds grotere rol spelen. Het is erg belangrijk dat de overheid zich inspant om ook andere geluiden bij het beleid te betrekken.” (…)’
Uit het bericht van NWO over het onderzoek
‘(…) Magda Smink: ‘Gevestigde organisaties zijn veel effectiever dan nieuwe spelers in het vormen en beïnvloeden van instituties die hun belangen behartigen. Zij werken nauw samen met de overheid om die instituties (relevante regelgeving en ‘ongeschreven regels’) te beïnvloeden. Zij nemen vanaf een vroeg stadium deel aan besluitvormingsstructuren van de overheid en stellen zich als partner op. Ook presenteren deze organisaties altijd een eigen alternatief plan. Dit stelt hen in staat om de leiding te nemen.’
Tevens zijn gevestigde organisaties zeer vaardig in het ‘framen’ van hun belangen, aldus Smink. Cruciaal is dat ze erin slagen om bedrijfsbelangen te vertalen in publieke belangen. Dat vergroot de kans op uitvoering van hun plan. Daarnaast leiden gevestigde organisaties zorgvuldig de aandacht naar bepaalde aspecten van een institutie of technologie. Zij brengen alleen bepaalde aspecten naar voren, terwijl andere juist geen aandacht krijgen. Gevestigde organisaties zorgen voor onderzoek dat hun plan ondersteunt. Via de media beïnvloeden zij de publieke opinie.
Smink: ‘Het is niet zo dat gevestigde bedrijven altijd alles bij het oude willen houden. Eerder proberen ze de gang van zaken in hun eigen richting bij te sturen. De Nederlandse overheid zou daarom onafhankelijk van gevestigde organisaties een visie op de energietransitie moeten ontwikkelen en daarvoor actief de ideeën van minder invloedrijke spelers moeten verzamelen.’
Botsende logica’s
Gevestigde organisaties hebben niet alleen invloed op de energietransitie door actief de instituties te beïnvloeden, maar ook door het (moeten) volgen van bestaande instituties die gelden in hun sector. Zo loopt de samenwerking tussen groen gas producenten en gasnetbeheerders rondom het bijmengen van groen gas in het aardgasnetwerk erg moeizaam. Gasnetbeheerders moeten zich namelijk houden aan hiërarchische en formele besluitvorming, zijn verantwoordelijk voor de veiligheid en leveringszekerheid, en werken met grootschalige energiestromen. ‘Maar de kenmerken van veel innovaties zijn hiermee juist strijdig. Daar gaat het vaak om pragmatische besluitvorming en kleinschaligheid,’ betoogt Magda Smink.
Naarmate de productie van duurzame energie toeneemt, neemt het belang van samenwerking tussen netbeheerders en duurzame energieproducenten juist toe. Daarom is er behoefte aan bruggenbouwers. Dit zijn mensen die thuis zijn in meerdere sectoren, die cultuurverschillen overbruggen en de verschillende partijen uitdagen om de mogelijkheden voor innovatie te benutten.
Instituties aanpassen
Smink adviseert beleidsmakers om de institutionele logica die het handelen van gevestigde organisaties mede bepaalt, goed te bestuderen. ‘Inzicht in waarom actoren zich gedragen zoals ze doen, is het startpunt voor het opstellen van beleid om dit gedrag te veranderen en duurzaamheidstransities te stimuleren. Bovendien zijn beleidsmakers in staat om de regelgeving, die onderdeel uitmaakt van de institutionele logica, aan te passen en zo innovaties te faciliteren.’ (…)’
Bronnen
NWO, 5 november 2015: Gevestigde bedrijven hebben grote invloed op verloop energietransitie
Trouw, 5 november 2015: Bedrijfslobby dicteert beleid duurzaamheid
