Het kernenergieprogramma van Iran
19 januari 2016 – Het nucleaire akkoord met Iran houdt ook in dat Iran kernenergie voor vreedzame doeleinden mag blijven gebruiken, onder strikte voorwaarden en controles van het IAEA. Europa Nu biedt een beknopt overzicht van de geschiedenis van het Iraanse kernenergieprogramma.
Uit het overzicht van Europa Nu (een initiatief van de Universiteit van Leiden)
‘(…) Het kernenergieprogramma van Iran werd opgestart vóór de Islamitische Revolutie van 1979, met behulp van de Verenigde Staten en een aantal Europese landen, zoals Frankrijk en Duitsland. Na de revolutie verbrak Iran zijn relaties met het Westen goeddeels en kwam het kernenergieprogramma bijna stil te liggen.
Sinds 2002 ontwikkelde het Iraanse kernenergieprogramma zich sterk. Met hulp van onder andere Rusland wist Iran het aantal locaties voor de verrijking van uranium en de hoeveelheid verrijkt uranium te vergroten. Dit zorgde voor extra bezorgdheid in het Westen en Israël. De samenwerking met het Internationaal Atoomenergie Agentschap(IEAE) verliep bovendien moeizaam.
Halverwege 2010 besloten de Europese staatshoofden en regeringsleiders sancties tegen Iran af te kondigen. Deze waren erop gericht om de handel in producten die eventueel zouden kunnen worden gebruikt voor het nucleaire programma van Iran, tegen te gaan. Verder konden Iraanse tegoeden in het buitenland worden bevroren. De sancties moesten zoveel mogelijk het Iraanse regime treffen zodat de bevolking grotendeels gespaard zou blijven.
In maart 2012 reageerde de EU positief op een Iraans voorstel tot heropening van het overleg over het nucleaire programma. Op maandag 18 juni 2012 vonden er daadwerkelijk nieuwe ‘nucleaire’ gesprekken plaats tussen de grote mogendheden, waaronder de EU in de persoon van toenmalig buitenlandchef Catherine Ashton. Iran leek toen bereid onder druk van de sancties het verrijken van uranium te staken. Maar de gesprekken verliepen moeizaam en leverden geen concreet resultaat op.
In 2013 won Hassan Rohani de presidentsverkiezingen in Iran. Hij beloofde om opnieuw met onder meer de Europese Unie te gaan onderhandelen over een akkoord. Onder leiding van Hoge Vertegenwoordiger Catherine Ashton werd in november 2013 een akkoord voor een half jaar bereikt tussen de VS, Rusland, China, Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk en Iran. In dat akkoord stond dat Iran uranium mocht blijven verrijken, maar op een lager niveau. De verrijking zou niet verder gaan dan vijf procent en de voorraad die al verrijkt was, zou worden gereduceerd. Bovendien kregen inspecteurs van het IEAE weer toegang tot het land.
Als tegenprestatie werden de internationale sancties opgeschort of versoepeld. De opschorting van de sancties is sindsdien meerdere malen verlengd. Hoewel Ashton vanaf 1 november 2014 haar functie als Hoge Vertegenwoordiger doorgaf aan Federica Mogherini werd zij benoemd tot special advisor. Ashton kon op deze manier de onderhandelingen blijven leiden en rapporteert aan Mogherini. Desondanks is Mogherini betrokken bij de onderhandelingen: zij vertegenwoordigt de EU bij de bijeenkomsten van de ministers.
Op 2 april 2015 werd een basis gelegd voor een slotakkoord over de nucleaire activiteiten van Iran. Volgens Federica Mogherini, de Hoge Vertegenwoordiger van de EU, was er een akkoord bereikt over de belangrijke ijkpunten voor een alomvattende overeenkomst over het Iraans nucleaire programma. Op basis van deze ijkpunten werd er op 14 juli 2015 een akkoord bereikt over het nucleair programma van Iran, waarin werd vastgesteld dat Iran nucleaire technologie mag blijven gebruiken voor vreedzame doeleinden onder strikte voorwaarden en controles van het IAEA. In ruil hiervoor worden de sancties die de economie van de Islamitische Republiek het afgelopen decennium ernstige schade hebben toegebracht opgeheven. Op 18 oktober maakten de ministers van Buitenlandse Zaken het formeel mogelijk om na 20 oktober de sancties op te heffen.
Angela Merkel en Barack Obama spraken van een belangrijke stap in de geschiedenis. Ook minister Koenders (Buitenlandse Zaken) ziet dit als een belangrijke vooruitgang omdat hiermee de relatie tussen Iran en de internationale gemeenschap kan worden verbeterd.
Op 16 januari 2016 heeft Iran een eindrapport naar buiten gebracht met daarin de definitieve toezegging zich te houden aan de afspraken in het atoomakkoord. Daarop besloten de Europese Unie en de Verenigde Staten hun sancties tegen Iran op te heffen. De sancties zullen stapsgewijs worden afgebouwd. (…)’
Bronnen
Europa Nu, 18 januari 2016: Relatie EU-Iran
Foto: Iran’s Bushehr nuclear power plant. The 1,000-megawatt plant is located southeast of the city of Bushehr along the Persian Gulf. (Still uit promotiefilm)
