MPP3 – ‘Alle kolencentrales moeten dicht’

4 april 2016 – Ze zijn het eens over een snelle en drastische vermindering van de CO2-uitstoot, ze zijn het er ook over eens dat ‘Den Haag’ het niet goed doet. Maar Jan Rotmans wil snel en onvoorwaardelijk alle kolencentrales sluiten. Wim Turkenburg vindt dat onverstandig en niet nodig.

Wim Turkenburg is emeritus hoogleraar Science, Technology and Society (STS) aan de Universiteit Utrecht, voormalig directeur van het Copernicus Institute of Sustainable Development (2001- 2011) en het Centre for Energy Research (2001-2005), oud-voorzitter van de energiecommissie van de Verenigde Naties (1999-2002). Sinds 2012 directeur van Wim Turkenburg Energy and Environmental Consultancy.

Jan Rotmans is hoogleraar transitiekunde en systeem innovaties aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, (mede)oprichter van ICIS (International Centre for Integrated assessment and Sustainable development), DRIFT (Dutch Research Institute For Transitions), Urgenda en Nederland Kantelt. Initiatiefnemer van de brief van 64 hoogleraren aan de Tweede Kamer waarin gepleit wordt voor sluiting van kolencentrales.
Ze gaan in debat ter gelegenheid van het ingebruiknemen van de MPP3-kolencentrale op Maasvlakte 2.

Uit het HUB-magazine van Uniper
‘(…) Rotmans: ‘Sluiten, want grootste vervuiler’
‘We moeten in Nederland heel snel heel veel minder CO2 gaan produceren. In 2025 moet het 25% minder zijn. Als we de lijn volgen die nu is ingezet, is nog niet eens 15% haalbaar. We moeten dus nog 10% extra vinden. De meest effectieve maatregel is sluiting van de grootste vervuiler: kolencentrales. Ook de drie nieuwe centrales, waaronder die van Uniper, moeten dicht, want die produceren samen evenveel CO2 als drie miljoen auto’s. Als we de kolencentrales niet sluiten, kunnen we ook niet aan de CO2-reductiedoelstellingen voor 2020 voldoen die de rechter Nederland heeft opgelegd.’

Turkenburg: ‘Liever strenge CO2-normen’ 
‘Onze CO2-emissie moet sterk verminderd worden. Maar als we zomaar alle kolencentrales sluiten, gooien we het kind met het badwater weg. Nederland heeft veel minder de beschikking over hernieuwbare energiebronnen dan de meeste andere landen. Ik zie daarom liever dat er beleid komt dat inzet op drastische vermindering van CO2-uitstoot en dat ervoor zorgt dat we uiteindelijk bij elektriciteit in 2035 volledig op nul uitkomen. Dat beleid moet gelden voor zowel kolen- als voor gascentrales in ons land. En ook de zware energie-intensieve industrie moet drastisch terug in CO2-uitstoot. Daarvoor moeten we strenge normen stellen. CO2-emissienormen bestaan al in de VS en Engeland. Zulk beleid hebben we hier ook nodig. Pas als een centrale daar dan niet aan kan of wil voldoen, is sluiting de enige optie.’

Rotmans: ‘Ook gezondheidsschade’
‘Naast de noodzaak om de CO2-emissie drastisch terug te dringen, is er nog een belangrijke reden om de kolencentrales zo snel mogelijk dicht te gooien: onze gezondheid. De uitvalschade door roet en fijnstof van kolencentrales is door de Europese Commissie berekend op jaarlijks 350 miljoen euro, exclusief de drie nieuwste centrales. Het argument dat deze drie de schoonste van Europa zijn is flauwekul. Ze vervuilen minder, maar voldoen nog altijd niet aan de fijnstofnorm. Dus de werkelijke gezondheidsschade is nog groter. In Nederland gaan ten gevolge van de drie nieuwste kolencentrales zo’n 50 mensen per jaar dood en worden duizenden mensen per jaar ziek, zo blijkt uit onderzoek van de Universiteit Stuttgart.’

Turkenburg: ‘Waar blijven de plannen van de gaswereld?’
‘In Nederland zetten we nu alles op gascentrales, maar als de kolenbranche wel met CCS aan de gang gaat en de gasbranche niet, dan wordt gas de smerige energiebron van de toekomst. Ik begrijp niet dat de gaswereld in Nederland niet met stevige plannen komt om CCS toe te passen. Er had allang een meerjarenprogramma moeten liggen om dit mogelijk te maken, vooral gezien het feit dat Nederland de gasrotonde van Europa wil zijn. Dan moet je dit soort technologie toepassen. Doe je het bij kolencentrales, dan gaan ze veel schoner draaien.’

Rotmans: ‘Sluiten kolencentrales doet geen pijn; we hebben forse overcapaciteit’
‘We hebben een forse overcapaciteit, sluiting van kolencentrales doet geen pijn. Sterker nog: doordat we de kolencentrales openhouden, draaien de veel schonere gascentrales onder hun vermogen of staan zelfs stil. Een scheve situatie: geavanceerde gascentrales staan stil, terwijl vervuilende kolencentrales op 100% draaien omdat kolen goedkoop zijn.’

Turkenburg: ‘Sluiting kost geld’
‘Wel of niet sluiten; we krijgen geen energietekort. Er is voldoende gasgestookt vermogen. Maar als de overheid de eigenaren van kolencentrales schadeloos moet stellen, is dat wel zondegeld. De verwachting is dat bij directe sluiting alleen al voor de drie nieuwe kolencentrales claims van in totaal zes miljard euro komen. Aan de andere kant: toen minister Cramer de vergunning voor de bouw van drie nieuwe centrales verleende, is al bepaald dat ze moeten kunnen voldoen aan toekomstig klimaat- en emissiereductie beleid, dus als je strenge CO2-normen stelt, kunnen ze daar niet door verrast zijn.’

Rotmans: ‘Sluiting levert winst op’
‘Het bedrag van zes miljard is opgepompt door de energiebedrijven, ik schat dat het hooguit tweeënhalf à drie miljard gaat kosten. Zet dat af tegen de gezondheidsschade en dan zie je dat sluiting alleen maar economische winst oplevert. Daarbij: als we die proef projecten met CCS niet doen, scheelt dat honderden miljoenen in de staatskas. Bovendien scheelt het honderden miljoenen aan subsidies voor biomassabijstook, die ook steeds controversiëler wordt. En op de lange termijn wordt energie zelfs goedkoper. De komende tien jaar zijn we veel geld kwijt aan het opbouwen van een infrastructuur, maar zon en wind zijn uiteindelijk goedkope energiedragers, dus op termijn zullen de variabele kosten vrijwel nul zijn.’

Turkenburg: ‘Het is paniekvoetbal in Den Haag’
 ‘De urgentie is buitengewoon groot, dat lijkt men in Den Haag niet te beseffen. Beslissingen worden naar volgende kabinetten doorgeschoven. Het probleem rondom de wens om alle kolencentrales te sluiten, is dat het debat hierover helemaal niet is gevoerd. Het is paniekvoetbal: omdat de kolencentrales het meest vervuilend zijn, moeten we die dichtgooien. Het is een nogal activistische en slecht doordachte stellingname, omdat er meer opties zijn. Als je iets verder kijkt zie je dat je mét kolen- en gascentrales die CCS goed op orde hebben, veel beter de energiedoelen kunt halen. De snelheid waarmee Kamerleden het initiatief om snel tot sluiting van alle kolencentrales over te gaan hebben omarmd, heeft mij verbaasd. Ik blijf het herhalen: een oplossing mét kolencentrales is zeer wel denkbaar, door biomassa bij te stoken en CCS toe te passen. En we zullen dit soort centrales hard nodig hebben om CO2 uit de lucht te halen en op aarde vast te leggen, als CO2 of als koolstof.’

Rotmans: ‘Het kabinet laat zich van slechtste kant zien’
‘Het kabinet laat zich van zijn slechtste kant zien. Nu de urgentie echt hoog is, zegt de overheid: we houden alle opties open. Onbegrijpelijk. In een transitie periode moet je juist scherpe keuzes maken. Dan moet je niet eerst een dialoog willen starten, dan begrijp je niet hoe een transitie werkt. Tien jaar geleden kon je alle opties openhouden, maar nu weten we precies wat er moet gebeuren: vol inzetten op zon, wind en biomassa (de bio-economie), de woningvoorraad zo snel mogelijk energieneutraal maken en de energie-intensieve industrie moet overschakelen op groene grondstoffen.’

Turkenburg: ‘We moeten ons richten op het werkelijke probleem: veel te veel CO2-uitstoot’
‘We zouden de aandacht niet op één bepaalde brandstof moeten richten, maar op het werkelijke probleem, namelijk klimaatverandering. Die klimaatverandering wordt vooral veroorzaakt door veel te veel CO2-uitstoot. Dus dáár moet het beleid op gericht zijn, en dáár moeten strenge normen voor gesteld worden, voor gas, kolen en energie-intensieve industrie. Met normstelling stimuleer je bovendien innovatie. Want los van de discussie over kolen: we moeten het één doen en het ander niet laten. Met de alternatieven moeten we ook hard aan de slag. Allereerst veel efficiënter met energie omgaan. In 2020 moet in ons land 14% van de energievoorziening duurzaam zijn. Daar zijn we nog lang niet. En na 2020 moeten we nog veel verder gaan, dus we moeten nu zwaar inzetten op wind en zon. Zodat we uiteindelijk met energiecentrales – met CCS uiteraard – alleen nog stroom hoeven te leveren als zon en wind daartoe niet in staat zijn.’

Rotmans: ‘Begin met het uitfaseren van fossiel’
‘We moeten beginnen met het uitfaseren van alle fossiele brandstoffen. Binnen vijf jaar kolen weg, vervolgens de olieterminals en de gasloze economie organiseren. Zeven miljoen woningen energie neutraal maken, dat wordt het deltaproject voor de komende twintig jaar. Het kan, want waar we een paar jaar geleden daar per woning nog een maand mee bezig waren, kan de bouwsector dat nu in een paar dagen. Het tweede dat we moeten doen, is de energie-intensieve industrie omschakelen naar een ander procedé, gebaseerd op groene grondstoffen. Van petrochemie naar biochemie, van afval verwerking naar biomassa-productie en zo verder. En ten derde moeten we zo snel en zoveel mogelijk opschalen naar zon en wind. Uiteindelijk zullen die twee bronnen maat gevend worden. We moeten dus niet alleen het klimaatprobleem oplossen, maar de energievoorziening verduurzamen.’

Rotmans: ‘Dus, sluiten binnen vijf jaar’
‘Sluiten, binnen vijf jaar. We hebben de kolencentrales niet nodig, er is voldoende capaciteit die een stuk schoner. Ik vind het ook belangrijk dat Nederland een signaal geeft door afscheid te nemen van de meest vervuilende brandstof. Nederland bungelt onderaan op de ranglijsten van duurzame energieopwekking, directe sluiting is dan een goed statement. Bovendien: door de kolencentrales open te houden, al dan niet met CCS, legitimeer je het gebruik van deze fossiele brandstof. Dat moeten we niet willen.’

Turkenburg: ‘Niet sluiten, maar emissievrij maken’
‘Als we in 2035 de CO2-uitstoot op nul willen hebben, moeten we de centrales niet sluiten, maar ze emissievrij maken en negatieve emissie creëren. Dit type kolencentrale hebben we nodig om tot negatieve emissies te kunnen komen. Dat is de enige kans om de klimaatdoelen die in Parijs zijn afgesproken te halen. Ik snap wel dat er partijen en milieuorganisaties zijn die zeggen dat we de transitie naar volledig duurzaam opgewekte energie vertragen als we nu in CCS gaan investeren. Maar als je het goed aanpakt hoeft dat niet. Bovendien is één ding zeker: het is uitermate naïef om te denken dat we al in 2035 de stroomvoorziening voor 100% op zon en wind en wat biomassa kunnen laten draaien. Dus laten we vooral ook kijken hoe we met bestaande middelen een betrouwbare, kosteneffectieve en klimaatvriendelijke elektriciteits voorziening kunnen realiseren.’ (…)’

Bronnen
Uniper, HUB-magazine, maart 2016 (24 pag.)