Leveringszekerheid elektriciteit in Nederland goed geregeld

29 september 2015 – Doordat Nederland en omringende landen overschotten aan stroom kunnen uitwisselen is de leveringszekerheid in Nederland goed geregeld, concludeert TenneT vandaag in een rapport daarover.

Uit het persbericht van TenneT
‘(…) Goede elektrische koppeling tussen Nederland en omringende landen zorgt er voor dat ons land gebruik kan maken van overschotten in omringende landen. Interconnectoren en een geïntegreerd net zijn noodzakelijk voor het kunnen transporteren van (tijdelijke) overschotten. Dit en meer blijkt uit het jaarlijkse Rapport Monitoring Leveringszekerheid dat hoogspanningsnetbeheerder TenneT vandaag heeft gepubliceerd.
“Om optimaal te profiteren van de opkomst en sterke groei van duurzame stroomproductie in ons deel van Europa, fluctuaties in het aanbod van groene stroom uit wind en zon op te kunnen vangen en wegvallende productie als gevolg van stilgelegde of gesloten centrales (gas- en kolen) te compenseren, gaan wij verder met koppeling met markten over de grens”, zegt Mel Kroon, CEO van TenneT. “Vergeet die grenzen, die zijn obstakels voor het succesvol introduceren van groene energie. Verdergaande samenwerking tussen Noordwest Europese hoogspanningsnetbeheerders, fysieke verbindingen tussen landen en koppeling van systemen zijn nodig voor een zekere levering van stroom, import van goedkope energie en de transitie naar een meer duurzame energiemarkt.”

Profijt van internationale verbindingen
Nederland is al in sterke mate verbonden met het buitenland door middel van elektriciteitsverbindingen over land en op zee (interconnectoren). TenneT gaat de grensoverschrijdende transportcapaciteit de komende jaren verder uitbreiden. Mel Kroon: “Dergelijke verbindingen, die een levensduur hebben van tenminste 40 jaar, verdienen zich in relatief korte tijd terug en zorgen er voor dat de markten gekoppeld worden. Hiervan profiteert iedereen in Nederland, omdat we goedkopere duurzame stroom kunnen importeren of, als de prijs in een ander land hoger is, kunnen exporteren.”
De BritNed-kabel (1.000 MW vanaf 2011) tussen Nederland en Engeland is een voorbeeld van een interconnector die grotendeels exporteert. De NorNed-kabel (700 MW vanaf 2008) tussen Nederland en Noorwegen importeert het grootste deel van de tijd duurzaam geproduceerde elektriciteit.

De totale maximale import/exportcapaciteit is op dit moment 6.000 MW. TenneT verwacht die de komende jaren (2022) uit te breiden naar 9.400 MW, een plus van 57%. Het gaat onder andere om de volgende projecten van in totaal 3.400 MW:

• Doetinchem-Wesel: 1.500 MW (verbinding tussen Nederland en Duitsland over land).
• COBRAcable: 700 MW (zeekabel tussen Nederland en Denemarken).
• Uitbreiding capaciteit van de verbinding Meeden-Diele: afhankelijk van de marktomstandigheden en stroompatronen (flows) in Noordwest Europa, uitbreiding van de capaciteit met maximaal 500 MW.
• Verhoging van de import/export capaciteit tussen Nederland en België. Afhankelijk van de marktomstandigheden en stroompatronen (flows) in Noordwest Europa, maximaal 700 MW.

De werkelijk beschikbare capaciteit hangt af van de locatie van de op dat moment elektriciteit producerende eenheden.

Aanbod stroom uit vooral kolencentrales neemt af
Thermisch productievermogen (gas- en kolencentrales) neemt af de komende jaren door amovering en conservering. In 2022 zal er naar verwachting ruim 5.000 MW minder aan thermisch productievermogen operationeel zijn. Het grootste deel door het sluiten van kolencentrales als uitvloeisel van het Energieakkoord (3.500 MW) en een deel (1.900 MW) door het in de mottenballen zetten van gasgestookte centrales. Het operationele thermische productievermogen is op dit moment bijna 25.000 MW, in 2022 is dat ongeveer 20.000 MW, een daling van 20%.

Duurzaam (‘hernieuwbaar’) vermogen (wind en zon) neemt sterk toe
Elektriciteitsproductievermogen uit wind en zon neemt tot 2022 sterk toe; van 4.200 MW nu naar ruim 15.000 MW in 2022, een groei van 360%. De sterke toename van stroomproductie door wind en zon zorgt echter niet voor een substantiële verbetering van de leveringszekerheid, omdat wind en zon niet altijd op elk moment beschikbaar zijn. Onder andere (lokale) opslag, grotere vraagrespons en een sterke verbondenheid met het buitenland kunnen de benodigde flexibiliteit leveren om de leveringszekerheid te kunnen blijven waarborgen.

Het binnenlandse aanbod is in bovenstaande tabel onderverdeeld in operationeel en niet-operationeel vermogen. Met niet-operationeel vermogen wordt vermogen bedoeld dat is geconserveerd (het zogenoemde ‘mottenballen’ vermogen). Het operationele vermogen is nader uitgesplitst naar stromingsbronnen (zon/PV-, waterkracht- en windvermogen) en thermisch vermogen.

Onzekerheden in de markt
De voorgenomen investeringen in grote hoeveelheden gesubsidieerde, duurzame elektriciteitsproductiemiddelen, de slechte marktpositie voor gascentrales en de ontwikkeling van capaciteitsmarkten in Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en mogelijk België zorgen voor een grotere onzekerheid als het om investeringen in thermisch vermogen gaat. Hierdoor is er geen zekerheid of, en op welk moment, er nog meer vermogen uit bedrijf zal worden genomen. Zo is het niet ondenkbeeldig dat er in de komende jaren meer vermogen zal worden geamoveerd of geconserveerd, omdat, door verdere toename van productie uit duurzaam vermogen in de Noordwest-Europese markt, de bedrijfstijd en daarmee de rentabiliteit van bestaand, vooral gasgestookt, productievermogen verder onder druk komt te staan. Producenten kunnen een besluit voor het uit bedrijf nemen van oud vermogen op korte termijn aankondigen; tot die aankondiging is dat niet duidelijk.
Hiertegenover staat dat het Nederlandse systeem beschikt over een behoorlijke hoeveelheid relatief modern geconserveerd vermogen dat, indien nodig, snel uit de mottenballen kan worden gehaald.

Ontwikkeling van capaciteitsmarkten
De resultaten van de monitoring leveringszekerheid geven TenneT geen aanleiding om de overheid te adviseren om in Nederland nieuwe maatregelen te treffen om de toekomstige leveringszekerheid in Nederland te waarborgen. Wél ziet TenneT de noodzaak om de huidige discussie rond de mogelijke ontwikkeling en invoering van capaciteitsmarkten in omringende landen nadrukkelijk te volgen gezien de eventuele gevolgen voor de ontwikkeling van de Nederlandse markt. Capaciteitsmarkten, waarin centrales gesubsidieerd worden voor het achter de hand houden van elektriciteitsproductiecapaciteit, kunnen namelijk verstoring veroorzaken in de markt ten aanzien van toekomstige investeringen in vraagrespons, opslag en conventionele (thermische) stroomproductie en staan daarmee innovatie en efficiëntie in de weg. (…)’

Toelichting op gebruikte termen:
Interconnector
Een interconnector is een hoogspanningsverbinding (kabel of lijn, op zee of land), tussen twee landen; een internationale “stroomsnelweg” waarover elektriciteit over en weer wordt getransporteerd.

Amoveren
definitief uit bedrijf nemen van vermogen c.q. slopen van een opwekeenheid

Conserveren
Voorlopig uit bedrijf nemen van vermogen, ook wel mothballing genoemd

Bronnen
TenneT, persbericht, 29 september 2015: Stroomsnelwegen met het buitenland en binnenlandse productie garanderen voldoende elektriciteit in Nederland
Rapport: Rapport Monitoring Leveringszekerheid 2014-2030 (pdf, 42 pag.)