Naar een verantwoorde energietransitie

31 augustus 2015 – Terwijl de uitspraak van de Haagse rechtbank in de klimaatzaak van Urgenda tegen de Nederlandse staat nog nadreunt in de energiewereld, klinkt ook het financiële argument tegen duurzame energiebronnen weer luider: duurzame energiebronnen kunnen slechts bestaan bij de gratie van subsidies.

NeelkeDoorn.jpg
Dr. ir. N. (Neelke) Doorn is universitair docent Ethiek en Technologie aan de TU Delft

In een recent rapport van het IMF over energiesubsidies, gepubliceerd enkele weken voor de uitspraak in de klimaatzaak, wordt dat financiële argument grotendeels ontkracht. De studie benadrukt dat jaarlijks 5.300 miljard dollar (ongeveer 4.900 miljard euro) wordt besteed aan subsidies voor fossiele brandstoffen, ofwel 6,5 procent van het wereldwijde BNP. Om dit percentage in context te plaatsen: dit is meer dan de zes procent die we wereldwijd jaarlijks aan gezondheidszorg uitgeven. Volgens het rapport dalen CO2-emmissies met twintig procent als deze subsidies zouden verdwijnen.

Het IMF-rapport is van groot belang voor de voorvechters van groene energie. In het debat rond de energietransitie beweren de tegenstanders van duurzame energie namelijk dat groene energietechnologieën (en juist niet de fossiele brandstoffen) niet rendabel zijn zonder subsidies. Omdat deze argumenten nooit weerlegd zijn, wordt nog algemeen aangenomen dat de kosten voor zonne- en windenergie veel hoger zijn per kilowattuur dan die voor kolen en gas, en dat groene energie alleen betaalbaar is met behulp van subsidie. Hoewel onderzoek op het gebied van innovatie- en transitiemanagement erop wijst dat de kosten van nieuwe groene technologieën drastisch zullen dalen met toenemend gebruik, blijven de voorstanders van fossiele brandstoffen beweren dat zij het financiële argument aan hun kant hebben. Het rapport van het IMF ontkracht deze argumenten nu eindelijk.

Het rapport kan daarmee de discussie veranderen van een financieel debat in een debat over de voorwaarden voor een verantwoorde energietransitie. Tot nu toe werd de discussie over het invoeren van specifieke technologie primair gevoerd op basis van financiële argumenten, zoals in een recente beroepszaak tegen de bouw van een kleinschalig windpark langs de rijksweg A15 in de Betuwe zelfs door omwonenden werd gedaan. In de meeste gevallen is de werkelijke controverse echter niet de financiële haalbaarheid, maar veeleer de mogelijke negatieve gevolgen voor de omgeving. Wordt er wel genoeg rekening gehouden met lokale belangen? Juist het negeren van deze signalen verhoogt de kans dat projecten stranden op zogenaamde not in my backyard (NIMBY) bezwaren.

Aan de TU Delft geef ik leiding aan NWO-gefinancierd onderzoek in het kader van ‘Maatschappelijk Verantwoord Innoveren’ (MVI) en ‘Responsible Research and Innovation’ (EU). Deze programma’s bieden een veel grotere kans op een succesvolle (energie)transitie. We bekijken hoe er bij het ontwerp van technologie al rekening kan worden gehouden met sociale en morele aspecten, op het gebied van de bouw en mogelijke eigendom, maar ook wat betreft de keuze van specifieke materialen en vormgeving. Het moet bijvoorbeeld mogelijk zijn om rekening te houden met de maatschappelijke zorg over de invloed van windparken op trekvogels, door te eisen dat daar bij het ontwerp van windturbines al aandacht aan besteed wordt. Lokale tegenstand tegen zonne-of windenergieparken kan worden ondervangen door burgers de kans te geven erin te investeren.

Het is te hopen dat de staat de uitspraak inzake de klimaatzaak serieus neemt en ook bekijkt in het licht van het IMF-rapport en de ontwikkelingen rond maatschappelijk verantwoord innoveren. Deze MVI-benadering biedt de mogelijkheid om te kijken naar wat de échte pijnpunten zijn en deze in de transitie naar duurzame energie mee te nemen. Dat dit niet duurder hoeft te zijn dan fossiele brandstoffen hoeft na de publicatie van het IMF-rapport niet meer te verbazen.

Neelke Doorn
(universitair docent Ethiek en Technologie aan de TU Delft)

Deze opiniebijdrage verscheen ook in het FD van 27 juli 2015

Zie ook (over het IMF-rapport)
FluxEnergie, 19 mei 2015: (IMF-rapport) How lager are global energy subsidies?
FluxEnergie, 19 mei 2015: IMF: ‘Wereldwijde subsidie fossiele energie 5,3 biljoen dollar’
FluxEnergie, 5 juni 2015: Het klopt: ‘In Nederland zes miljard subsidie naar fossiele energie’
FluxEnergie, 23 juli 2015: IMF: ‘Energieprijs moet per Nederlander € 550 omhoog’

Reacties graag per mail naar FluxEnergie

Auteur: Redactie

Reageren op dit artikel is niet mogelijk.