NAM gaat fracken in gasveld bij Saaksum (Gr)

22 september 2015 – De NAM begint over een week of drie vlakbij de stad Groningen met fracken in de bodem. Hoe verhoudt zich dat tot het kabinetsbesluit dat er vijf jaar lang niet geboord zal worden naar schaliegas? Het blad TW legt uit.

Onder de kop ‘Fracken: het F-woord van de gaswinning’ meldt auteur Herman Damveld dat er een groot verschil is tussen fracken voor schaliegaswinning en fracken voor putonderhoud bij ‘gewone’ aardgasputten. De NAM past alleen dat laatste toe.
Fracken is een techniek waarbij water, zand en chemicaliën in een gasveld gespoten wordt. Dat gebeurt zowel bij schaliegaswinning als bij het onderhoud van de aardgasputten.
De verschillen bij de toepassing zijn volgens TW echter aanzienlijk.

Bij schaliegaswinning gaat het om het vrij maken van gas dat in schalie, een harde kleisteen, zit. Met een heel groot aantal boringen wordt dan de schalie vrijgemaakt. Vanuit elke put moet om enkele tientallen meters ondergronds weer gefrackt worden. In de Verenigde Staten worden zo jaarlijks minstens 100.000 fracks uitgevoerd.

Bij het onderhoud van aardgasputten gaat het in Nederland om gas in dichte zandsteen, een wel doorlatende steensoort. In het grote Groningenveld gaat het zelfs om open zandsteen dat het gas gemakkelijk doorlaat. In het Groningenveld hoeft daarom ook niet gefrackt te worden. Het wordt wel gebruikt voor het onderhoud aan een aantal kleinere gasvelden. Die hebben gesteente van kleinere zandkorrels en daar is rondom de put nu en dan wel fracking nodig om de doorstroming op gang te houden. ‘Per gasveld gebeurt het één keer gedurende maximaal één dag, met als doel dat er een scheur in het gasveld ontstaat waaruit vervolgens een jaar of tien gas kan worden gewonnen’, legt de NAM aan TW uit.

René Peters, directeur gastechnologie van TNO, tegenover TW: ‘In de VS er wel eens wat misgegaan, maar ook dat staat niet in verhouding met Nederland, waar zich tot nu toe geen incidenten voor hebben gedaan met fracken.’

Uit het artikel van TW
‘(…) Fracken is de afgelopen vijftig jaar zo’n tweehonderd keer toegepast in Nederland. Volgens Energie Beheer Nederland (EBN), een dochteronderneming van het Ministerie van Economische Zaken, ging het tussen 1995 en 2012 om 93 keer. In 53 van die 93 keer was dit volgens EBN succesvol. Tussen 2012 en 2014 heeft de NAM de fracking-techniek zeven keer toegepast om de gaswinning op bestaande locaties te verbeteren of op gang te brengen: in Blija, Kollumerpomp (twee keer), Kiel-Windeweer, Lauwerzijl, Krabburen en Warfstermolen. De planning is om vanuit economische motieven vaker te fracken. Er is een voorbeeld van een gasveld waarbij de winning niet meer uit kon, maar na een frack die € 750.000 kostte, was het resultaat een extra winning van 320.000 m3 gas per dag.
EBN kent 32 velden waar het gas niet gemakkelijk of economisch rendabel gewonnen kan worden, omdat de doorlatendheid van het gesteente waar gas in zit niet goed genoeg is, het zogenaamde ‘tight gas’. Daar is het gesteente te hard en is fracken nodig. Ook is fracken een mogelijkheid bij de kleine gasvelden die voor meer dan de helft leeg zijn: het gaat dan om 90 % van de 282 kleine velden waar in 2014 gas werd gewonnen. (…) Fracken houdt volgens de NAM in dat onder hoge druk een mengsel van 90 % water, 8 % kleine keramische korrels en 2 % chemische vloeistoffen in het gasveld wordt gespoten. Een frack bevat 50 tot 150 ton keramische korrels, 100 tot 400 m3 water en 2 tot 8 m3 chemicaliën. (…)’

Hoe zit het dan met de risico’s van de chemicaliën?
Uit het artikel van TW
‘(…) Volgens de NAM zijn alle boorputten over de gehele lengte beschermd door stalen buizen en cementlagen. Op de diepte van het gasreservoir is dat een enkele gecementeerde stalen buis. Op geringere dieptes zijn dat twee tot vier lagen staal en cement. Daardoor kan er geen vloeistof uittreden uit de boorput en indringen in aardlagen boven het gas. [Henk Heeringa, voorlichter van de NAM] merkt op dat tweederde van de frackvloeistof binnen twee maanden weer bovengronds komt met het gas: ‘Alle vloeistoffen worden bovengronds van het aardgas gescheiden middels een behandelingsinstallatie, op locatie verzameld in gesloten tanks en daarna vervoerd naar een externe verwerker. Nadat de vloeistof voldoet aan de juiste parameters, wordt deze als productiewater vervoerd naar NAM Tankenpark Delfzijl. Dat betekent dat er 1 tot 3 m3 chemicaliën in de grond achterblijft. Maar boven het aardgas zit een dikke laag zout, daar dringen de chemische vloeistoffen niet doorheen. De enige manier waarop die stoffen weer naar de aardoppervlakte kunnen komen, is via de bestaande buizen voor de gaswinning. De kans dat het grondwater op die manier wordt vervuild is zeer klein.’ (…)’

Het kabinetsbesluit om in ieder geval de komende vijf jaar geen schaliegasboringen toe te staan had wel met de risico’s van fracking te maken, maar slaat niet op de onderhoudsfracking van de aardgasvelden. Die werkzaamheden vallen onder de lopende vergunningen.

Toch zorgen over fracking in Saaksum
Uit een bericht van de Groninger Krant
‘(…) De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wil in Saaksum de omstreden techniek fracking toepassen om de gasproductie te verhogen. De inwoners van dit wierdendorp vrezen voor de grote risico’s die dit met zich meebrengt. Het CDA wil dat de veiligheid van de inwoners van Saaksum voorop staat. Dat hebben CDA Tweede Kamerlid Agnes Mulder en CDA Statenlid Jacob Klaas Star vandaag kenbaar gemaakt bij een bezoek aan Saaksum. Er dient een gedegen risicoanalyse te komen zoals Minister Kamp het CDA over de kleine velden ook heeft toegezegd.
Uit alle onderzoeken tot op heden blijkt dat fracking risico’s voor mens en milieu met zich mee kunnen brengen. Van aantasting van het landschap, lekkend methaan en mogelijke  vervuiling van grondwater. Daarnaast kan fracking zorgen voor aardbevingen. De inwoners van Saaksum maken zich met recht zorgen over deze risico’s.
CDA Statenlid Jacob Klaas Star: “Uit de gesprekken met inwoners blijkt een diep wantrouwen in de NAM en grote zorg over de gevolgen van gaswinning door fracking. Groningen kampt al jaren met de gevolgen van de winning van gas. De politiek en de inwoners moeten hun handen ineen slaan om nieuwe risico’s en schade te voorkomen” Tweede Kamerlid Agnes Mulder deelt zijn opvatting dat voorzichtigheid geboden is en de veiligheid altijd voorop moet staan. (…)’

Uit een bericht van het Dagblad van het Noorden
‘(…) In opdracht van minister Kamp van Economische Zaken onderzoekt TNO de risico’s op aardbevingen door de winning van aardgas uit kleine velden. Eind dit jaar is het onderzoek gereed. Kamp zegt dat in antwoorden op vragen van het Tweede Kamerlid Carla Dik-Faber (ChristenUnie). Die vroeg onder meer opheldering over de boring bij Blijham en het fracken in het kleine gasveld bij Saaksum. In beide plaatsen is veel onrust over de activiteiten van de NAM. (…) Volgens Kamp heeft de proefboring bij Blijham niet het gewenste resultaat gehad en zal het aangeboorde Langebrugveld niet verder worden ontwikkeld. De boorput wordt ontmanteld en afgesloten. De NAM kon volgens Kamp overigens zonder problemen bij Blijham boren omdat het bedrijf een winningsvergunning heeft. ,,Op basis daarvan mogen ook opsporingswerkzaamheden worden verricht.” De NAM moet het fracken vooraf wel melden bij het ministerie en de operatie uitgebreid beschrijven op papier. De bewindsman zegt dat het bij Saaksum niet gaat om het boren van een nieuwe put, maar om het optimaliseren van de bestaande productie, door middel van fracken. Dat is het onder hoge druk in de grond spuiten van water, chemicaliën en zand. ,,Fracken is hier, anders dan bij de winning van schaliegas, niet de methodiek van winning, maar een van de methodieken om een teruglopende of tegenvallende winning te verbeteren.” (…)’

Bronnen
TW, 17 september 2015: Fracken: het F-woord van de gaswinning
Zie ook
FluxEnergie, 10 juli 2015: Komende vijf jaar geen winning schaliegas   
NAM, over fracking in Saaksum
Groninger Krant, 19 september 2015: CDA deelt zorgen inwoners Saaksum over fracking
Dagblad van het Noorden, 18 september 2015: Onderzoek naar risico’s winning kleine velden
Zie ook
FluxEnergie, 2 juli 2015: Gasdebat op de camping bij Saaksum