Rotterdam kan zich warm plassen

Riothermie, het nuttig gebruik van de warmte van rioolwater, wordt meer en meer beschouwd als een geschikte én bewezen techniek om goedkoop en duurzaam te voorzien in warmte –en koude. Het jonge bedrijf No Nonsense Technical Solutions (NNTS) heeft in opdracht van de gemeente Rotterdam de grote hoeveelheden data geanalyseerd, afkomstig uit een lokaal pilootproject. De resultaten daarvan zijn volgens NNTS erg positief.

NNTS lost technische vraagstukken op voor bedrijven en overheden. Het zet hiervoor multidisciplinaire teams in, samengesteld uit ruim zeventig ambitieuze technische masterstudenten.

Riothermie heeft een grote leveringszekerheid, want de hoeveelheid afvalwater is niet seizoensafhankelijk en riolen blijven vele jaren in gebruik. “Zwembaden in onder meer Urk en Wezep worden verwarmd met restwarmte uit rioolwater,” stelt Auke Reitsma van NNTS. “Recenter heeft Goes een riothermieriool aangelegd om zestig appartementen te kunnen verwarmen.”

“Het Rotterdamse pilootproject om te onderzoeken wat riothermie kan bieden betreft het rioolgemaal aan de Wolphaertsbocht. Daar is een warmtewisselaar geplaatst in een rioolbuis. Deze warmtewisselaar onttrekt warmte aan het rioolwater. Door middel van vloeistof in leidingen wordt de warmte naar haar doel getransporteerd, in dit geval een geasfalteerde parkeerplaats. Onder de helft van de parkeerplaats zijn verwarmingsbuizen geplaatst, en de andere helft fungeert, zonder verwarmingsbuizen, als referentievlak. Er worden onder andere temperatuur- en stralingssensoren gebruikt om de situatie te toetsen.”

Dankzij de data-analyse door NNTS kon het systeem in kaart worden gebracht. In dit onderzoek is het systeem geïnventariseerd, zijn alle energiebalansen opgesteld en getoetst, is de efficiëntie van het systeem gemeten en de overcapaciteit ervan bepaald.

“De resultaten zijn erg positief. Het rendement van het systeem bedraagt gemiddeld 75%. De overcapaciteit toont aan dat het systeem nog niet aan zijn maximale capaciteit zit. Verder zijn er optimalisatiemogelijkheden onderzocht, die de gemeente kan meenemen om dit systeem uit te breiden. Rotterdam is een vooruitstrevende gemeente. Het riothermieproject, dat nieuwe kennis en ervaring opleverde, bevestigt dit nog maar eens.”

Riothermie biedt Rotterdam veel kansen, concludeert NNTS. “Onze analyse maakte duidelijk dat er nog meer energie uit het huidige systeem van de Wolphaertsbocht kan worden gehaald, wat perspectief biedt voor aanvullende toepassingen. Daarnaast geeft het aan dat riothermie een waardevolle potentiële warmte- en energiebron is voor vergelijkbare locaties in de gemeente Rotterdam. We hebben een aantal opties voor vervolgonderzoeken voorgesteld. Het huidige systeem kan nog worden vergroot. Aanvullende toepassingen kunnen in theorie alles zijn waarvoor laagwaardige energie kan worden gebruikt.”

Als vergelijkbare locaties denkt Reitsma aan plaatsen waar ruimte is om een warmtewisselaar aan het riool te koppelen en er een bijpassende afnemer voor de warmte in de buurt is. Riothermie is ook alleen zinvol in riolen met een stevig vast volume afvalwater. “Rotterdam, met zijn haven en industrie, heeft in principe heel wat locatie met potentieel.”

België

In België kwam riothermie al in beeld in Brussel, Antwerpen en Leuven. Het stadsbestuur van Antwerpen beschouwt riothermie als één van de mogelijke middelen om haar klimaatdoelstelling –tegen 2050 wil Antwerpen klimaatneutraal zijn– te verwezenlijken. Uit een studie blijkt dat vooral straten en buurten die aan grote collectoren liggen, hiervoor in aanmerking komen. Antwerpen koestert de ambitie om over enkele jaren één gebouw te verwarmen met rioolwaterwarmte. Een van de gevoeligheden is het juridische luik: wie is de eigenaar is van de warmte van het rioolwater?

In Leuven namen sociale woningmaatschappij Dijledal, de Vlaamse rioleringsinstelling Vlario en het stadsbestuur het initiatief voor een proefproject, met steun vanuit het Europese programma Inners. Afvalwater van het Universitaire Ziekenhuis verwarmt een complex met 93 appartementen van Dijledal. Een warmtepomp onttrekt warmte aan het rioolwater en brengt het via een gesloten systeem over naar de appartementen. Er is geen enkel contact tussen het rioolwater en het verwarmings- of warm kraantjeswater van de appartementen.

Eerder al voerde de Brusselse watermaatschappij Vivaqua een testonderzoek voor riothermie uit in de gemeente Sint-Jans-Molenbeek, die helaas om andere redenen internationale bekendheid geniet. Vivaqua onderzocht er in hoeverre rioolwater kan worden aangewend voor de verwarming van woningen. Anders dan Antwerpen, Rotterdam of Urk lijkt Brussel wel voorbestemd voor riothermie. Het uithangbord van de stad en een van de grootste toeristische trekpleisters is er immers Manneken Pis.