Staatsdeelnemingen: ‘Opstand der commissarissen’
13 september 2015 – Bij grote staatsdeelnemingen zoals bij TenneT, Gasunie, ProRail en NS zijn de commissarissen de grote bemoeienis vanuit het kabinet zat. Dat meldt NRC op basis van gesprekken met een groot aantal direct betrokkenen.
NRC concludeert dat de verhouding ‘verstoord’ zijn geraakt sinds de overheid als actief aandeelhouder meebestuurt.
De ergernis die er het meest uitspringt is die over een gebrek aan bereidheid om in de ondernemingen ook te investeren. De investeringen van TenneT (100% staatsdeelneming) wordt als voorbeeld aangehaald. NRC: ‘(…) Exemplarisch is de acquisitie die netwerkbeheerder TenneT in 2009 doet in Duitsland. De Nederlandse staat betaalt 885 miljoen euro voor de overname maar wil als grootaandeelhouder niet bijdragen aan investeringen in nieuwe Duitse projecten. Die financiering moet TenneT zelf regelen. Aad Veenman, voorzitter van de raad van commissarissen, verhult zijn ergernis daarover niet bij het etentje in Oegstgeest. De Nederlandse staat heeft er niets van begrepen, vindt hij. Wel jaarlijks miljoenen euro’s dividend ontvangen maar investeren? Ho maar. (…)’
Het zit de commissarissen van de staatsdeelnemingen hoog. Ze schakelden Hans Weijers (D66, voormalig topman Akzo Nobel en oud-minister van EZ) in om de overheid tot een andere opstelling te bewegen. Zonder resultaat. De commissarissen doen nóg een poging. Met de twee ’twee meest diplomatieke president-commissarissen, Carel van den Driest (NS) en Rinze de Jong (Gasunie)’. Opnieuw zonder resultaat. NRC: ‘(…) Bij Financiën zijn ze sowieso niet erg onder de indruk van de kritiek van de commissarissen. Zo kennen de ambtenaren de investeringsbehoeftes bij onder meer TenneT. Maar de financiële crisis dwingt het kabinet nu eenmaal tot scherpe keuzes om de overheidsfinanciën in evenwicht te houden. Dat begrijpt toch iedereen? (…)’
NRC noemt de verhouding tussen de overheid en de commissarissen een van ’twee kampen’. NRC: ‘(…) Harrie Noy, tot eind 2012 commissaris bij Gasunie: „De staat zit er nu dusdanig dicht op, dat de vraag is wat de rol van een raad van commissarissen nog is. Het is nauwelijks meer aantrekkelijk om die klus op je te nemen.” (…)’
Ook de bemoeienis met de honorering van de commissarissen is een punt van ergernis. NRC: ‘(…) Waar bemoeit politiek Den Haag zich mee, vraagt het gezelschap [commissarissen] zich af. Wíj zijn toch de toezichthouders? Het irriteert ze dat niet langer het belang van de onderneming waar ze op toezien centraal lijkt te staan, maar het politieke belang van de aandeelhouder. En dat is lang niet altijd hetzelfde, constateren ze. (…)’
Michiel Boersma hield op 22 mei van dit jaar als bijzonder hoogleraar ‘Corporate Governance van (voormalige) nutsbedrijven’ aan de Universiteit Tilburg een oratie. Hij gebruikte daarbij het voorbeeld van ProRail. Dat bedrijf bevindt zich volgens Boersma door de niet aflatende bemoeienis van de overheid met bijna alles ‘in een permanent bevroren toestand, is inwendig gericht en wordt altijd gedwongen zich te verdedigen.
Ad Scheepbouwer, voormalig president-commissaris bij Havenbedrijf Rotterdam, zegt tegen NRC dat topmensen uit het bedrijfsleven geen trek meer hebben om toezichthouder te worden bij een staatsdeelneming.
Bronnen
NRC, 12 september 2015: Opstand der commissarissen (via Blendle)
De geciteerde oratie van Boersma is wegens een gebroken link niet opvraagbaar bij Tilburg University/TIAS
Tias (School for Business and Society, Tilburg), 13 mei 2015 (artikel over oratie Boersma): Invloed van publieke aandeelhouder beperkt bij nutsbedrijven
Foto: Gasunie
