Vlaanderen gaat digitale meters uitrollen

Vlaams energieminister Bart Tommelein (VLD) heeft samen met de distributienetoperatoren Eandis en Infrax de nieuwe Vlaamse energiemeters voorgesteld. Dat gebeurde toepasselijk in demohuis ‘Living Tomorrow’ in Vilvoorde. De digitale meters vervangen binnenkort stapsgewijs de klassieke meters voor elektriciteit en aardgas met mechanische telramen.

In februari 2017 besliste de Vlaamse regering dat de digitale meter voor gas en elektriciteit vanaf januari 2019 officieel in Vlaanderen wordt ingevoerd. In januari start de uitrol bij specifieke doelgroepen in heel Vlaanderen. Op langere termijn krijgen alle huishoudens en kleine bedrijven zo’n digitale meters.

Bouwers, verbouwers, nieuwe eigenaren van zonnepanelen bij wie een metervervanging nodig is en huishoudens met een budgetmeter komen eerst aan de beurt. Eandis en Infrax, die samen instaan voor de plaatsing van de meters, hebben recent IBM en Sagemcom aangeduid als partners voor het eerste lot van 1,3 miljoen meters en de bijhorende gegevenssystemen.

Vlaanderen kiest voor een zoveel mogelijk ‘standaard’ digitale meter die de energieconsument naar eigen smaak en noden kan uitbreiden met extra toepassingen als apps of slimme toestellen. Dit drukt de maatschappelijke kost. Eandis en Infrax staan in voor de digitale meters zelf, terwijl alle extra toepassingen worden ontwikkeld door marktspelers (energieleveranciers en eventuele nieuwe technologiespelers) en vrij kunnen worden gekozen.

Laatkomer

Vlaanderen is een van de laatste regio’s in Europa die naar digitale meters overschakelt. De huidige mechanische meters zullen binnenkort niet meer worden geproduceerd. Er moest dus sowieso een nieuw standaardmodel worden gekozen. “Daarnaast verandert het energielandschap erg snel: we gaan van centrale productie meer en meer naar lokale productie,” stelt Tommelein. “We hebben dus ook meters nodig die niet alleen de afname maar ook de door de consument zelf geproduceerde energie meten. Deze digitale meters monitoren de veiligheid en stabiliteit van die ‘nieuwe’ energienetten en zijn zo belangrijk in de energietransitie.”

Voordelen

Consumenten krijgen dankzij een digitale meter wat meer details over hun dagelijks verbruik. Ze maken ook heel wat diensten gemakkelijker. Zo lopen meteropnames voortaan op afstand, en hoeft er ook geen technicus meer langs te komen voor een wissel tussen dagtarief en tweevoudig uurtarief.

De digitale meters bieden ook heel wat nieuwe mogelijkheden voor specifieke klantengroepen. Zo komt er een nieuw informatie- en betaalplatform voor budgetmeterklanten, ter vervanging van het huidige betaalkaartensysteem. Prosumenten krijgen op termijn mogelijkheden om hun groene stroom te ‘vermarkten’, indien ze meer produceren dan ze verbruiken. Zo kunnen ze voorkomen dat er rendement verloren gaat.

Digitale meters helpen de netbeheerders om de energienetten efficiënt te beheren. Ze kunnen het evenwicht op het net beter bewaken doordat afname en injectie apart kunnen worden gemeten. De technische data uit de meter helpen hen ook om de juiste keuzes te maken op het vlak van investeringen. En ze maken gerichter onderhoud mogelijk.

Voor de samenleving als geheel zijn de digitale meters belangrijk in het kader van de energietransitie: de overgang naar een decentraal energiesysteem met volop hernieuwbare energie en energieopslag. Ze maken het ook mogelijk om energieverbruik en -injectie te sturen, bijvoorbeeld op basis van prijssignalen. Dat kan helpen om energie te besparen, hernieuwbare energie beter te integreren en de algemene CO2-uitstoot te verminderen.

In oktober vindt een laatste proefproject in enkele nog te selecteren gemeenten in de provincie Vlaams-Brabant. Eandis en Infrax willen daarmee een laatste keer hun plan van aanpak voor de uitrol testen. In januari volgt dan de echte start over heel Vlaanderen. Vanaf dat moment plaatsen de netbeheerders alleen nog digitale meters bij nieuwe aansluitingen of vervangingen. Burgers die sneller dan gepland een digitale meter willen kunnen die vanaf dan ook aanvragen. In dat geval betalen ze wel een nog te bepalen bedrag.

Voor de volledige uitrol van de digitale meter in Vlaanderen wordt een periode van vijftien jaar voorzien. In totaal moeten er 4.630.000 energiemeters vervangen worden. De distributienetbeheerders mikken op de plaatsing van 1,6 miljoen digitale meters voor eind 2022.

Privacy gerespecteerd

Bij de introductie van de digitale meter in Vlaanderen wordt de nieuwe Europese GDPR/AVG-regelgeving gerespecteerd. De klant is en blijft te allen tijde eigenaar van de data die de digitale meter kan genereren. De digitale energiemeters communiceren draadloos en versleuteld via een beveiligd Proximus-4G-netwerk met de databeheerder. Daarbij worden één maal per dag automatisch de actuele meterstanden voor elektriciteit en gas gecapteerd en verzonden. Die zijn sowieso nodig zijn voor het opmaken van de factuur door de energieleverancier, maar zijn ook belangrijk bij een leverancierswissel of een verhuizing.

In een latere fase – dus nog niet begin 2019 – kunnen ook meer gedetailleerde data (zoals verbruikswaarden voor elektriciteit op kwartierbasis en verbruik op uurbasis voor gas) worden gecapteerd en naar de databeheerder verzonden. Dat zal pas na het expliciet en formeel akkoord van de consument gebeuren. Deze informatie kan bijvoorbeeld aangewend worden door de energieleverancier van de consument om meer feedback te geven over zijn of haar energieverbruik, om gunstigere tariefmodellen voor te stellen of om op termijn op basis hiervan specifieke tarieven te gaan aanbieden.

Poorten

De digitale elektriciteitsmeter zelf bevat twee gebruikerspoorten waaraan toestellen kunnen worden gekoppeld. De data uit die poorten zijn alleen lokaal beschikbaar en worden dus nooit via de 4G-verbinding naar de databeheerder verzonden. De P1-poort maakt data over je energieverbruik op lokale schermen zichtbaar, bijvoorbeeld op een smartphone of laptop, maar het kan ook op een apart display in de woonkamer. In Nederland wordt hetzelfde type P1-poort gebruikt en zijn er al heel wat applicaties beschikbaar.

“De snelle S1-poort is uniek voor Vlaanderen,” aldus de minister. “De data uit de S1-poort zijn ruwe en daardoor zeer gedetailleerde data die elektrische apparaten zoals slimme wasmachines of elektrische wagens kunnen aansturen. Op die manier kunnen die apparaten worden geactiveerd op momenten waarop dat het goedkoopst is.

Kostprijs

Vorig jaar maakte energiemarktregulator Vreg op vraag van de Vlaamse regering een uitgebreide kosten-batenanalyse over de invoering van de digitale meter in Vlaanderen. In de recentste versie ging de Vreg uit van een maatschappelijke besparing van 336 miljoen euro, zij het bij een uitrol over twintig jaar. Nu de specifieke types gas- en elektriciteitsmeters gekend zijn, heeft Tommelein de regulator om een actualisering van de kosten-batenanalyse gevraagd. Sowieso is de impact op de energiefactuur beperkt doordat de investeringen gespreid zijn in de tijd en over alle Vlamingen worden verdeeld.

Net zoals bij de klassieke meters zitten de kosten van de digitale meters verwerkt in de nettarieven. Daardoor zijn ze solidair gespreid over alle netgebruikers. Bij een nieuwbouw of grondige renovatie zal een consument, net zoals nu, enkel de aansluiting en de indienststelling moeten betalen. Bij nieuwe zonnepanelen, andere decentrale energieproductie en bij bestaande prosumenten betaalt de distributienetbeheerder de digitale elektriciteitsmeter. Ook de vervangingen van budgetmeters zitten verwerkt in de nettarieven. Wie niet renoveert of bouwt, maar toch zelf een digitale meter aanvraagt, zal zelf voor de plaatsing en de indienststelling betalen. Herstellingen of vervangingen van defecte meters blijven natuurlijk op kosten van de netbeheerder.