Energiewende, by Florian Richter via Flickr CC2.0SA

De energietransitie in 2017: urgentie stijgt, prijzen dalen

Energiewende, by Florian Richter via Flickr CC2.0SA

De mensheid groeit, en haar bronnen drogen op. Terwijl stijgende grondstofprijzen steeds meer bedrijven aanzetten tot een circulaire economie waarin veel meer samengewerkt moet worden, komen ook de energiemarkten in beweging: investeringen in fossiele energie worden geschrapt, terwijl energie uit duurzame bronnen goedkoper is dan ooit tevoren. Gaat de transitie snel genoeg om haar beloftes waar te maken?

Aardverschuivingen rond de evenaar, orkanen op de Caribbean, overstromingen in Europa en Azië en – volgens sommigen wel prettig – het warmste jaar dat Nederland meemaakte sinds we begonnen met meten. Volgens de Amerikaanse president Donald Trump heeft het allemaal niets te maken met een door mensen veroorzaakte stijging van de van temperatuur, anderen denken daar anders over. Terwijl de Verenigde Staten zich terug trekken uit het Klimaatakkoord van Parijs, bereidt de rest van de wereld zich voor op verdere stappen.

One Summit Planet

In december luidt de Franse president Emmanuel Macron opnieuw de noodklok: we zijn de strijd aan het verliezen. Als we onze eisen niet bijstellen en onze woorden niet met daden bekrachtigen, lukt het ons niet de temperatuurstijging tot twee graden te beperken. Op de informele OnePlanetSummit roept hij landen, bedrijven en maatschappelijke instellingen op om snel ingrijpende maatregelen te nemen.

Na instituten als de Katholieke kerk, het Noorse staatspensioen, de Franse bank Société Générale en beleggingsmaatschappijen als ACTIAM, laten nu ook de ING, de WereldBank en verzekeraar AXA weten zich terug te trekken uit de fossiele sector, en meer te gaan investeren in vormen van duurzame energie. China en een coalitie van Latijns- en Noord Amerikaanse staten kondigen een CO2-emissierechtensysteem aan, en na Polen, Frankrijk, Fiji en Nigeria overweegt ook België een systeem van groene staatsobligaties om de transitie te kunnen bekostigen.

Nieuw kabinet, nieuwe doelen

Ook Nederland wil zijn eisen opschroeven, kondigt minister president Rutte aan. Na ongekend lange onderhandelingen presenteert hij het regeerakkoord voor RutteIII als ‘het groenste regeerakkoord ooit’. Na de Britse, Finse, Franse en Canadese overheden besluit ook Nederland alle kolencentrales voor 2030 te sluiten. Het wil daarmee grote stappen zette om zijn nieuwe doel te bereiken: 49 procent minder CO2-uitstoot in 2030 dan in  1990. Als andere Europese landen meedoen, wil Nederland dat doel wel verhogen tot 55 procent.

De onderhandelingspartners hopen dat op verschillende manieren te bereiken. Woningen kunnen van het gas af, en er komt een CO2-heffing voor bedrijven. Maar wat vooral opvalt, is de enorme bijdrage die de onderhandelaars uit de opslag van CO2 verwachten te krijgen: 20 MT. De kosten daarvan zouden uit de subsidie duurzame energie (SDE+) moeten komen. Voorstanders van duurzame energie zijn daarop tegen, omdat het ten kosten zou gaan van subsidie voor energie uit hernieuwbare bronnen. Bovendien zou een dergelijke hoeveelheid volstrekt onhaalbaar zijn: nergens ter wereld is dat ooit gedaan.

In december laat Eric Wiebes, de nieuwe minister van Economische Zaken en Klimaat, weten dat financiering uit de SDE+ ook juridisch niet kan, en die 20 MT wat hem betreft ook op andere manieren gerealiseerd kan worden. Media 2018 hoopt hij alles uit gewerkt te hebben in een nieuw Energie- en KlimaatAkkoord, dat veel verder moet gaan dan het oude, waarvan inmiddels bewezen is dat het maar aan de helft van de oude klimaatdoelstellingen kan voldoen.

Wellus-nietus naar de rechter

De aloude discussie of de hele wereld nu op hernieuwbare bronnen kan gaan draaien, of we voorlopig toch ook fossiele bronnen of kernenergie moeten blijven gebruiken, wordt nu uitgevochten voor de rechter. In augustus publiceert een onderzoeksteam van de Stanford Universiteit een studie waarin het voor ieder land aangeeft hoe het in 2050 volledig op hernieuwbare bronnen kan draaien en hoeveel banen dat op zou leveren. Door behalve wind ook zon op zee te gaan exploiteren, zou ook Nederland volledig op duurzame bronnen moeten kunnen draaien, becijferen ze.

Collega-onderzoekers zijn het niet met hun conclusies eens, en stellen dat de studie beleidsmakers een pervers signaal geeft, dat veel schade zou kunnen aanrichten. In een publicatie in hetzelfde tijdschrift waarin de Stanford-groep haar bevindingen publiceerde, stellen ze dat onderzoeksleider Marc Jacobson ondeugdelijke onderzoeksmethoden en onwaarschijnlijke aannames heeft gehanteerd. Jacobson laat het er niet bij zitten: het is zeer ongebruikelijk om wetenschappelijke vetes voor de rechter uit te vechten, weet hij, maar de belangen zijn nu te groot om zich te laten passeren. Hij klaagt het tijdschrift en de hoofdauteur aan en eist 10 miljoen dollar schadevergoeding wegens laster en het bewust verspreiden van verkeerde informatie.

Ondertussen toont een studie van de Amerikaanse Universiteit Harvard aan dat ExxonMobil het publiek decennialang misleid heeft: terwijl ze intern wisten wat de gevolgen van hun fossiele activiteiten zouden zijn, hielden ze het publiek een ander plaatje voor. In verschillende Amerikaanse staten worden Exxon, Shell en andere oliemaatschappijen voor de rechter gesleept wegens misleiding en het veroorzaken van klimaatschade. Verschillende Amerikaanse kuststeden houden de bedrijven verantwoordelijk voor de schade die daar ontstaat door overstromingen, en de aanpassingen die de steden moeten doen om hun inwoners te beschermen tegen de toenemende schade door natuurgeweld.

Groningen

Terwijl de omzet van warmtepompen die van gasketels in lijkt te gaan halen, blijft Groningen schudden. In mei wordt Slochteren opgeschrikt door een beving van 2.6 op de schaal van Richter, de zwaarste sinds september 2015, stelt het KNMI. In september constateert de Raad van State dat de grenswaarden van de  aardbevingsdichtheid in het Groningenveld overschreden worden, in november vernietigt het eerdere gaswinningsbesluiten voor Groningen, omdat die niet goed onderbouwd zouden zijn. De nieuwe minister Eric Wiebes krijgt een jaar om tot een nieuw gaswinningsplafond te komen, waarbij de veiligheid van de Groningers wel voorop staat.

In het regeerakkoord wordt aangekondigd dat Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) niet meer betrokken mag zijn in de afhandeling van schade en herstel. Er komt een onafhankelijk fonds dat moet helpen bij het herstellen van de geleden schade en de economische hervorming van het gebied. Samen met de provincies Friesland, Drenthe en de New Energy Coalition organiseren de Groningers hun eigen klimaattop, waarin ze ondermeer afspraken maken om te gaan werken aan waterstofstations, zonnepanelen en zoutbatterijen. Nuon, de GasUnie en het Noorse Statoil doen al experimenten om de Eemshaven te veranderen in een waterstofhub. Ook internationaal trekt de omwenteling aandacht: het VN klimaatcentrum kondigt aan zetel te nemen in het gebouw van de Energy Academy Europe, in Groningen-stad.

Wind- en zon steeds goedkoper

Leek duurzame energie vroeger soms vooral iets voor idealisten, intussen komen ook de rekenaars aan boord. De kosten van zon en wind dalen veel harder dan zelfs de meest ambitieuze prognoses voorspelden, toont een vergelijking in het wetenschappelijke tijdschrift Nature eind augustus. Terwijl een bepalend instituut als het Intergovermental Panel on Climate Change (IPCC) nog altijd uitgaat van 5 tot 17 procent, zou een voortzetting van de huidige trends betekenen dat zonne-energie in 2050 al in de helft van de wereldwijde energievraag zou kunnen voorzien. In september duikt de prijs voor zonnestroom in Mexico, Chili en Saudi Arabië onder de 20 euro per megawattuur (MWh) en zelfs in Denemarken zou zonnestroom nog maar 54 euro per MWh kosten.

Ondertussen wordt ook in Nederland de eerste subsidieloze tender voor een windpark op zee gehouden. Nuon’s moederbedrijf Vattenfall, het Noorse Statoil, de Masdar Abu Dhabi Future Energy Company en Energie Baden-Württemberg (EnBW) overwegen om voorstellen in te dienen. Dat zou betekenen dat de overheid miljarden euro’s aan gebudgetteerde subsidie niet hoeft uit te keren, terwijl vier jaar geleden nog gerekend werd op achttien miljard euro subsidie voor vijf 700 MW-parken.

Foto: Energiewende, by Florian Richter via Flickr CC2.0SA 

Auteur: Klaartje Jaspers

Reageer ook

Nog maximaal tekens

Log in via een van de volgende social media partners om je reactie achter te laten.