Aardbevingsschade en de lusten en de lasten van het Groningse aardgas

Gepubliceerd op 20-04-2016 om 07:54

20 april 2016 – ‘Follow The Money’, een platform voor onderzoeksjournalistiek, wilde wel eens weten hoeveel geld er nodig is om de gevolgen van de aardbevingen in Groningen op te vangen en wie voor de kosten opdraait. Niemand lijkt het te weten, concludeert onderzoeksjournalist Bart Crezee.

We zetten de belangrijkste hoofdpunten uit het artikel van Bart Crezee op een rij:

De lusten

De opbrengsten van het gas bedroegen tussen 1960-2013 circa 265 miljard euro. Doorgerekend tot en met 2015 is dit zo’n 285 miljard en gecorrigeerd voor inflatie ligt dat bedrag nog veel hoger.
Van de inkomsten van de Staat was dat in het begin van de jaren ’80 zo’n 10%. Dat nam af naar 5% in 2013.
Het grootste deel van de baten komt uit het Groningen-veld (van de bijna 100 miljard aan aardgasbaten over de periode 2006-2013 kwam circa 70 procent uit Groningen).
In het topjaar 2013 bracht dit ruim 15 miljard op voor de Staat.
Door de lage gasprijs en de teruggedrongen gaswinning is dat dit jaar nog maar 3,75 miljard euro.
Waar de miljarden aan zijn uitgegeven is onduidelijk. De gasbaten zijn naar de algemene middelen gegaan. (De Rekenkamer concludeerde dat 90% van de besteding van de aardgasbaten ‘niet traceerbaar’ is.)
Alleen in de periode 1995-2010 is een deel (26 mrd euro) van de gasopbrengsten naar een fonds gegaan, het zogenaamde Fonds Economische Structuurversterking (FES). (Het geld is besteed aan projecten als de Betuwelijn en de Hogesnelheidslijn. Het fonds is gestopt.)

De lasten (o.a. schadeherstel)

In 2014 wist de Commissaris van de Koning, Max van den Berg, 1,2 miljard los te krijgen als compensatie voor Groningen. Het bedrag is 0,4% van de totale aardgasbaten.
Van die 1,2 mrd euro is 850 mln bestemd voor schadeherstel en het verstevigen van gebouwen (170 mln per jaar)
Ingenieursburaeu Van Rossum becijferde in opdracht van de provincie dat de versteviging 170.000 gebouwen zou moeten betreffen en dat de mogelijke kosten 30 mrd euro bedragen.
De Stuurgroep Nederlandse Praktijk Richtlijnen schatte in opdracht van minister Kamp dat het om 6,5 mrd euro zou gaan.
De Actiegroep Aardbevingen Groningen schat dat er tussen de 10 en 40 mrd euro nodig is.

Wie betaalt?

De 1,2 mrd die Groningen tot nu toe is toegezegd wordt volgens minister Kamp door de NAM betaald.
‘Maar indirect draait de overheid er wel degelijk ook voor op. Het compensatiegeld heeft negatieve gevolgen voor de rijksbegroting, omdat de kosten die de NAM maakt in mindering worden gebracht op de aardgasbaten die naar de staatskas vloeien. Dit betreft 144 miljoen per jaar minder voor de periode 2014-2018, zo becijferde Kamp.’
‘Als deelnemers in de Maatschap Groningen draaien Shell, Exxon en EBN op voor de aardbevingskosten. Om welke bedragen dit gaat is echter zeer onduidelijk. De NAM publiceert geen jaarverslagen, omdat het onderdeel is van Shell. Shell zelf rept slechts in zeer algemene bewoordingen over Groningen in haar jaarverslag. Het Groningerveld is een belangrijke gasbron voor Shell. Groningen behoort tot de belangrijkste proven undeveloped reserves, olie- en gasvoorraden die dus nog in gebruik moeten worden genomen in de komende jaren. Maar over concrete bedragen voor aardbevingsschade geen woord.’
‘EBN daarentegen geeft al veel meer informatie. Het staatsbedrijf laat in haar recent gepubliceerde jaarverslag over 2015 weten voorzieningen getroffen te hebben om schadeclaims als gevolg van de aardbevingen te kunnen betalen. In 2014 had het bedrijf hier 112 miljoen euro voor opzij gezet, en in 2015 nog eens 360 miljoen. In 2014 is van dit bedrag zo’n 49 miljoen euro ook werkelijk opgebruikt, en in 2015 is er nog eens 69 miljoen extra aan dit bedrag onttrokken. Maar dit is slechts 40 procent van de totale aardbevingskosten die de Maatschap Groningen maakt. Voor 2015 moeten die kosten dus op zo’n 172,5 miljoen euro hebben gelegen. Deze kosten worden echter alleen als ‘getroffen voorzieningen’ opgegeven, om daarna weer te worden weggeboekt onder de operationele kosten. Hierdoor komt niet naar voren wat de werkelijk gemaakte schadekosten zijn. Er is nergens in het gasgebouw te achterhalen wat schadeherstel, versteviging, uitkoop of onderzoek nu exact kosten. Per 1 januari van dit jaar heeft EBN in totaal 388 miljoen euro aan voorzieningen voor aardbevingsschade opzij gezet. Als gevolg van deze kosten, de lage gasprijzen, en de verminderde gasproductie staan de resultaten van EBN zwaar onder druk.’
‘Minister Kamp liet begin 2014 in een brief aan de Tweede Kamer weten dat de 144 miljoen die de Staat jaarlijks bijdraagt aan ‘de berg van Max’ 64 procent van de totale schadekosten bedraagt. Dit is dus substantieel meer dan de 40 procent verantwoordelijkheid van de Staat die op het eerste gezicht uit het gasgebouw naar voren lijkt te komen. En dit betekent ook: Shell en Exxon betalen maar een relatief klein deel van alle schadekosten, elk 18 procent.’
‘In sommige gevallen koopt de NAM huiseigenaren uit wanneer panden onbewoonbaar zijn verklaard. Vaak gaat dit om oude Rijksmonumenten die niet gesloopt mogen worden. Het Groningse stadsblog Sikkom toonde op basis van documenten uit het kadaster aan dat niet de NAM maar de Maatschap Groningen deze uitkoop betaalt. Hierdoor worden Shell en Exxon elk voor 30 procent eigendom van een hoop onroerend goed in Groningen, terwijl ze daar maar voor 18 procent aan hebben bijgedragen. ‘

Conclusie
Bart Crezee trekt twee conclusies:

‘Er is nergens in het gasgebouw te achterhalen wat schadeherstel, versteviging, uitkoop of onderzoek nu exact kosten.’
Uit de geheime overeenkomst van Samenwerking zou kunnen blijken dat de Staat mede-concessiehouder is van het Groningen-veld en dat de verantwoordelijkheid van de Staat veel groter is.

Bronnen
Follow The Money, 18 april 2016: Meer schade en minder winst zetten het gasgebouw onder druk

Foto: still RTV Noord