TNO: ‘Gasrotonde afbouwen en deel Gronings gas in de grond laten’

2 november 2015 – TNO is (ongevraagd) met een advies gekomen dat haaks staat op het beleid van achtereenvolgende kabinetten: ‘Bouw de Gasrotonde weer af’. Geen vrolijke boodschap, want er is de afgelopen jaren voor zo’n € 8 miljard geïnvesteerd in de Gasrotonde.
Bovendien vindt TNO dat Nederland over enige tijd helemaal zou moeten stoppen met gaswinning in Groningen.

Het advies van TNO is genuanceerder: ‘Kom met een op- én afbouwstrategie voor de Gasrotonde’, want meteen stoppen zou niet verstandig zijn. Maar uiteindelijk zal Nederland moeten ermee stoppen en daarvoor nu al een ‘afbouwstrategie’ moeten opstellen.
En TNO hoopt dat minister Kamp zo’n strategie ook op zal nemen in zijn Energierapport dat in december verschijnt.
Waarom moeten we uiteindelijk stoppen met de Gasrotonde? TNO heeft een aantal argumenten, maar cruciaal is het argument dat gas slechts een ’transitiebrandstof’ is. Dat vindt de overheid overigens ook, want als bij de eerste ontwikkeling van de Gasrotonde werd dat benadrukt. Maar dat gebeurde dan minder om het tijdelijke aan te geven en meer om het belang van gas te benadrukken.
TNO benadrukt nu heel sterk het tijdelijke.
Uit het rapport: ‘Die term [transitiebrandstof] is deels terecht, omdat gas inderdaad schoner is dan de andere twee fossiele brandstoffen. Bovendien kan gas op zijn minst tijdelijk een rol spelen als stabiele buffer voor de fluctuerende opbrengsten van zon en wind in de elektriciteitsvoorziening. Maar hij klinkt voor een deel ook hol, omdat hiermee vooral de opbouw van een positie van Nederland in de Europese gashandel in de komende jaren wordt gemotiveerd, maar niet een transitie die ook het plaatsmaken van gas voor groenere alternatieven omvat. Het gevaar bestaat nu dat de bestaande positie van gas in de Europese en Nederlandse warmte- en elektriciteitslevering vooral wordt verstevigd en de lock-in in gas wordt voortgezet door telkens nieuwe investeringen in infrastructuur en handelsfaciliteiten. Wil de slogan ‘gas als transitiebrandstof’ dan ook echt inhoud krijgen, dan zal ook een eindpunt van de investeringen in gas moeten worden genoemd en een realistische afbouwstrategie voor gas door de overheid moeten worden geschetst.’
TNO zet ook kanttekeningen bij de gaswinning in Groningen: ‘De winning in Groningen is nu tijdelijk verminderd, maar van het in de grond laten zitten van een deel van het gas is geen sprake. Het leegraken van de gasvoorraad in Groningen wordt daarmee alleen uitgesteld, niet afgesteld.Toch is dat laatste iets waar de Nederlandse regering ook een visie op zou moeten geven. (…) Uiteindelijk lijkt de enige manier om een opwarming van de aarde te voorkomen daarom het in de grond laten zitten van op zijn minst een fors deel van de fossiele reserves wereldwijd. Nederland kan een bijdrage leveren aan een dergelijke strategie door vrijwillig te besluiten een deel van het Groningse gas niet te winnen. Dat kost geld, maar zou waarschijnlijk kunnen rekenen op een groot maatschappelijk draagvlak.’

Afbouwargumenten Gasrotonde

• Gas als transitiebrandstof is dus per definitie een tijdelijke zaak.
• Door de aardbevingen in Groningen is de winning van gas omstreden geworden.
• Het is daardoor nog maar de vraag of de handel in gas nog wel kan rekenen op draagvlak.
• Gasrotonde en gaswinning alleen nog gebruiken voor de overgang naar duurzame energie.
• Uiteindelijk zullen we mondiaal moeten afzien van een fors deel van de fossiele reserves.

Risico’s afbouw

• Kunnen we wel voldoende duurzame biomassa importeren zonder dat dat ten koste gaat van ontbossing elders?
• Kunnen we snel overschakelen op een groeiend aandeel zon en wind in de elektriciteitsvoorziening zonder dat dat ten koste gaat van de betrouwbaarheid?
• En hoe zeker zijn de groene banen? (‘De ervaringen met de zonne-energie industrie in Duitsland zijn wat dat betreft ontnuchterend: de met veel subsidies opgebouwde industrie ging deels in een paar jaar tijd failliet, omdat importen vanuit China uiteindelijk veel goedkoper bleken.’)
• Een snelle afbouw van de gaspositie slaat een groot gat in de Rijksbegroting (€ 12 miljard  per jaar uit gaswinning, € 2,1 miljard uit de Gasrotonde) .
• Er is € 8 miljard geïnvesteerd in de Gasrotonde (door overheid en bedrijfsleven, ook in bijvoorbeeld de Nordstream pijpleiding). Dat geld rendeert pas op de lange termijn.
• Uitstappen uit gas mag niet betekenen dat het relatief schone gas vervangen wordt door meer vervuilende kolen en olie.
• Een overhaaste vergroening is onverstandig.

Adviezen

• Winning en handel in gas een sterke koppeling geven aan de verduurzaming.
• Gasbaten daarom daadwerkelijk en verplicht aanwenden voor vergroening van de energievoorziening: zon, wind, biomassa en warmte-en koudeopslag.
• De discussie over koolstofafvang en -opslag (CCS) te heropenen. (‘Enkel met CCS kan er nog fossiel gebruikt worden na 2050’).
• Een reële ETS-prijs voor CO2-uitstoot bevorderen en eventueel een eigen alternatief ontwikkelen.
• Een duidelijk tijdpad voor de strategie te hanteren.

Het TNO-rapport eindigt zo: ‘De grond onder de Nederlandse Gasrotonde en onder de toekomst van aardgas in Nederland beeft, en stevig ook. De gaskoers die Nederland zonder al te grote maatschappelijke problemen in de afgelopen decennia heeft gevaren heeft daarom een nieuw maatschappelijk fundament nodig. Dat kan alleen door een sterke koppeling te maken met verduurzaming, de discussie over CCS te heropenen, gasbaten daadwerkelijk aan te wenden voor vergroening en inhoud te geven aan het bijbehorende tijdspad. Het is nu aan de overheid om die duidelijkheid te geven.’

Het advies is opgesteld door Lucia van Geuns (TNO Energie), Sijbren de Jong (HCSS) en Stephan Slingerland (Trinomics).

CPB gaf vijf jaar geleden al kritisch oordeel over de Gasrotonde
Vijf jaar geleden was het Centraal Planbureau (CPB) ook al heel kritisch over de Gasrotonde. Het CPB vroeg zich toen af of de miljardeninvesteringen in gasopslag wel goed waren voor de Nederlandse economie. De gasopslagcapaciteit was altijd al in het idee van de Gasrotonde een belangrijk element, omdat gas dan kan worden doorverkocht als de markt gunstig is. Het CPB twijfelde ernstig over de baten van de Gasrotonde, maar vond ze in ieder geval zeer moeilijk te becijferen. De argumenten van EZ vóór de Gasrotonde hadden het CPB niet overtuigd.
Kort na de kritische reactie van het CPB verscheen een rapport van de Britse Brattle Group (in opdracht van EZ) dat concludeert dat ‘een succesvolle gasrotonde tot 2020 € 21,4 mrd aan extra economische activiteiten kan opleveren en 136.000 banenjaren’.

Bronnen
TNO, bericht, 23 oktober 2015: Er is een nieuwe visie nodig op de toekomst van aardgas
TNO, rapport, oktober 2015: Beeft de grond onder de voeten van de Gasrotonde? (pdf, 16 pag.)
ARCHIEF: Trouw, 30 november 2010: CPB kritisch over plan gasrotonde
Aardgas in Nederland, Nederland als Gasrotonde
Foto: aardgaswinningsstation (foto: FluxEnergie/Paul Tolenaar)