Shell en ENI in beklaagdenbank voor corrupte deal in Nigeria

Shell kan in Italië aangeklaagd worden voor corruptie in Nigeria, oordeelt de Italiaanse rechter. Samen met vier voormalige bestuurders en de Italiaanse multinational Eni zou het de Nigeriaanse overheid in 2011 1 miljard dollar gegeven hebben als schikking in een jarenlang slepende ruzie over het eigendom van een offshore-olielicentie OPL245. De rechtszaak begint op 5 maart 2018.

Uit het tot nu toe verzamelde bewijs zou blijken dat Shell een cruciale rol heeft gespeeld in illegale activiteiten die resulteerden in de ondertekening van de schikkingsovereenkomst op 29 april 2011 en een betaling van $1.092.040.000, schreven de Italiaanse openbaar aanklagers Fabio De Pasquale en Sergio Spadaro op 14 oktober 2015 aan het Nederlandse Openbaar Ministerie. April dit jaar gaf Shell toe geweten te hebben dat een deel van hun betaling in de zakken van veroordeelde witwasser en oud-olieminister Dan Enete zou belanden, maar dat er geen strafbaar feit zou zijn gepleegd.

Aansprakelijk

Shell wordt geplaagd door rechtszaken over activiteiten waarvoor het niet aansprakelijk zegt te zijn. In een andere zaak oordeelde het Gerechtshof in Den Haag in december 2015 dat Shell in Nederland voor de rechter gedaagd kan worden voor de gevolgen van olielekkages in Nigeria. Het moet inzage verstrekken in stukken die mogelijk meer duidelijkheid kunnen verschaffen over de oorzaak van de lekkages en de mate waarin het Nederlandse moederbedrijf hiervan op de hoogte was. Shell ging daarop in hoger beroep.

Volgens Shell is het naar Nigeriaans recht niet aansprakelijk omdat de de lekkages veroorzaakt zouden zijn door sabotage. Het proces zou volgens het internationale oliebedrijf tegen de Nigeriaanse werkmaatschappij in Nigeria gevoerd moeten worden, waar de lekkages plaatsvonden en de vermeende schade is ontstaan. Het Haagse Gerechtshof wees dat van de hand: zij zag voldoende Nigeriaanse-Nederlands samenhang om het proces tegen de moedervennootschap te combineren met dat tegen de Nigeriaanse dochtervennootschap. Bovendien was het hof er nog niet van overtuigd dat de lekkages werden veroorzaakt door sabotage.

Schade

De vier Nigeriaanse boeren en Milieudefensie willen een vergoeding voor de schade die de boeren door olielekkages uit 2 ondergrondse pijpleidingen en een olieboorput in Nigeria in de periode 2004-2007 geleden zouden hebben. Shell stelt dat de verontreiniging afdoende opgeruimd is, maar de eisers willen dat Shell de verontreiniging beter opruimt en maatregelen treft om herhaling te voorkomen. Een Engelse rechter oordeelde eerder dat Shell 55 miljoen pond moet betalen aan bewoners van het eveneens vervuilde Bodo-gebied.

Rechtszaken zijn het oliebedrijf niet onbekend. Afgelopen juni klaagden vier Nigeriaanse weduwen Shell in Nederland aan voor medeplichtigheid aan de executie van hun echtgenoten, waaronder de bekende schrijver en activist Ken Saro-Wiwa. Shell zou de toenmalige militaire dictatuur gevraagd hebben om in te grijpen bij protesten, en betrokken zijn geweest bij het omkopen van getuigen. In Amerika wordt Shell ondermeer aangeklaagd door verschillende kuststeden die te kampen zeggen te hebben met overstromingen als gevolg van klimaatverandering, waar verschillende olie- en gasbedrijven willens en wetens aan bijgedragen zouden hebben.

Amerikaanse deal vergt openheid

De zaken kunnen ook Shell zelf veel schade berokkenen. Zo zou de Italiaanse corruptie-zaak effect kunnen hebben op de afspraken die het oliebedrijf op het moment van de gewraakte deal sloot met de Amerikaanse  ministerie van Justitie (DoJ), die het bedrijf onderzocht in verband met een andere corruptie zaak. In ruil voor openheid van zaken zou Shell niet vervolgd worden. Door geen volledige openheid van zaken gegeven te hebben in de OPL245-zaak, zou Shell ook de voorwaarden van die Amerikaanse deal geschonden kunnen hebben.

Toch zegt Shell zich geen zorgen te maken, schrijft een woordvoerder in een reactie aan het FD: het zegt te verwachten ‘dat de rechters tot de conclusie zullen komen dat er tegen Shell of zijn voormalige werknemers geen zaak zal blijken te zijn’. Het Anti Corruptie Center van de Nederlandse fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD) helpt de Italianen met hun onderzoek. 17 februari 2016 vond al een inval plaats in het hoofdkantoor van Shell in Den Haag. Op basis van negen gigabyte aan informatie van de Italiaanse justitie, maakte maandblad Vrij Nederland een reconstructie van de zaak. Of het ook hier tot een aanklacht zal komen, is nog niet bekend.

Lees ook:

• FluxEnergie, 12 april 2017, ‘ Shell – ‘De affaire kan nog een dikke staart krijgen’‘
• FluxEnergie, 22 september 2017, ‘Oakland en San Francisco klagen Shell aan wegens klimaatverandering‘

Bronnen:

• FD, 20 december 2017, ‘Shell wordt aangeklaagd voor corruptie in Nigeria’
• Vrij Nederland, 26 oktober 2017, ‘Shell in het nauw rondom corrupte oliedeal’
• Rechtspraak.nl, 18 december 2015, ‘Nederlandse rechter bevoegd in proces tegen Shell over olielekkages Nigeria’

Foto: Milieudefensie / Marten van Dijl