Alliander heeft dit jaar veel werk voor de boeg

Netwerkbeheerder Alliander investeert in 2019 ruim 844 miljoen euro in diverse energievoorzieningsprojecten. Een deel van dit geld is bestemd voor het onderhoud van het net en voor het uitvoeren van nieuwe aansluiten. Een andere deel is bestemd in de verdere verduurzamingen van de Nederlandse distributienetten. Alliander geeft een overzicht van de geplande activiteiten in de verschillende regio’s waar het actief is in zijn Jaarplan 2019.

De vraag naar nieuwe aansluitingen op het elektriciteitsnet is de afgelopen jaren fors gestegen, onder meer door de toename van woningen en bedrijven. Daarnaast brengt de energietransitie steeds meer werk met zich mee, onder meer door de ontwikkeling van elektrisch vervoer en duurzaam geproduceerde energie. Ten opzichte van het voorgaande jaar was er in 2018 een flinke toename van het aantal publieke laadpalen (van 3.570 naar 4.350) en het opgesteld vermogen van duurzame energie geproduceerd uit zon (+76%) in de verzorgingsgebieden van Alliander. Zonnepanelen en windmolens leverden in 2018 in totaal voor ruim 1 miljoen huishoudens elektriciteit terug aan het net in het Alliander-gebied. Daarom breidt Alliander dit jaar de elektriciteitsnetten in zijn verzorgingsgebied uit of verzwaart het ze.

Daarbij kijkt Alliander ook naar slimme oplossingen om aan de sterk stijgende vraag naar capaciteit te kunnen voldoen. De onderneming werkt onder meer aan de organisatie van lokale energieveilingen om vraag en aanbod beter op elkaar aan te laten sluiten. Ook zet Alliander in op flexibel laden van elektrisch vervoer, waarmee onnodige netinvesteringen worden voorkomen en de bestaande netten beter benut worden.

Regionale Energiestrategieën

Nog in 2019 bereidt Alliander zich voor op de implementatie van het aanstaande Klimaatakkoord. In 2020 moeten alle provincies en gemeenten hun Regionale Energiestrategie klaar hebben. “Dit vereist een intensieve samenwerking tussen gemeenten, provincies, netbeheerders en andere betrokken partijen,” zegt Ingrid Thijssen, ceo van Alliander. “Ze zijn er met elkaar verantwoordelijk voor om een optimale duurzame energievoorziening per wijk te ontwerpen, zodat we geen onnodige maatschappelijke kosten maken. Bovendien zouden de Regionale Energiestrategieën de basis moeten vormen voor een planmatige aanpak, zodat iedereen weet wat er wanneer waar moet gebeuren. Het liefst zo ver mogelijk van tevoren, zodat we vergunningstrajecten op tijd kunnen doorlopen en zodat we de schaarse technici van ons, onze aannemers, bouwbedrijven en installateurs kunnen inzetten waar ze het hardst nodig zijn.”

Nederland gaat de komende jaren fors inzetten op de verduurzaming van huizen, de opwek van schone energie en de installatie van laadpalen. “Voor Alliander betekenen al deze ontwikkelingen veel werk aan onze netten. Een flinke uitdaging, zeker in een tijd van een schrijnend tekort aan technici. Ter illustratie: van ons grootste type aansluitingen –nodig voor bedrijven die veel stroom vragen of windparken die veel stroom terugleveren op het elektriciteitsnet– maakten we er tot twee jaar geleden een twintigtal per jaar. Voor dit jaar staan negentig van deze aansluitingen in de planning. Daarnaast moeten we ook op diverse plekken in het land het net verzwaren of uitbreiden. Ons elektriciteitsnet is namelijk niet aangelegd voor de grote capaciteitsvraag van bijvoorbeeld all-electric nieuwbouwwijken en datacenters. Het net is ook niet, zeker niet in landelijke gebieden, ontworpen voor grootschalige teruglevering van energie door zonneparken. We kunnen dus helaas niet altijd op tijd aan de wensen van deze klanten voldoen. We proberen dit samen met hen op te lossen.”

Aardgasvrije Wijken

In het verzorgingsgebied van Alliander zijn de gemeenten Amsterdam, Katwijk, Nijmegen, Noordoostpolder, Purmerend, Vlieland en Wageningen geselecteerd om mee te doen aan het nieuwe programma Aardgasvrije Wijken van het ministerie van binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties. “Deze proeftuinen zijn belangrijk: samen met onder andere bewoners, gebouweigenaren, woningcorporaties en energieleveranciers leren gemeenten hoe ze een bestaande wijk aardgasvrij kunnen maken.”

Gelderland

De provincie Gelderland loopt –aangejaagd door het Gelders Energieakkoord (GEA)– voorop in de ontwikkeling van een Regionale Energiestrategie (RES). In de stedelijke gebieden, waaronder Arnhem-Nijmegen, vinden grote woningbouwprojecten plaats. Voor de nieuwe huizen zijn aansluitingen nodig. Daar gaat Alliander er de capaciteit van de energie-infrastructuur op diverse plaatsen uitbreiden. In Nijmegen-Noord groeit de vermogensvraag. Tot de komst van een nieuw onderstation organiseert Alliander een flexmarkt om vraag en aanbod van elektriciteit op elkaar af te stemmen. Deze is einde 2018 van start gegaan.

De gemeente Zutphen wil in 2030 energieneutraal zijn. Daarbij hoort het project Wijk van de Toekomst. Het is de bedoeling dat bewoners van de buurten meedenken over de toepassing van nieuwe, alternatieve energievoorzieningen.

Veel delen van Gelderland hebben een agrarische bestemming. Deze gebieden zijn geschikt voor de opwek van wind- en zonne-energie en er valt een grote stijging in vermogensvraag te verwachten. In 2019 wordt circa 80 megawatt (MW) aan zonneparken aangesloten. “Om de aansluiting van windpark Den Tol (30 MW) mogelijk te maken, passen we de installaties van onderstation Ulft aan. De werkzaamheden starten zodra de vergunning definitief is.”

De glastuinbouw in de Bommelerwaard en de Betuwe is belangrijk voor de regionale economie. Met het herstructureringsplan van de overheid krijgt de glastuinbouw in dit gebied de ruimte om zich verder te ontwikkelen. Kwekers vragen aansluitingen voor nieuwe locaties of verzwaring van bestaande elektriciteitsaansluitingen. “Op dit moment is er onvoldoende capaciteit beschikbaar en moeten er transportbeperkingen worden afgegeven. De werkzaamheden voor het uitbreiden van de beschikbare capaciteit zijn in volle gang.”

Veel Gelderse gemeenten werken aan een warmtevisie. Dat geldt bijvoorbeeld voor Arnhem, Wijchen, Duiven, Zevenaar, Lingewaard en Doesburg. “Daarbij brengen we onze kennis van het net en mogelijke alternatieven in. Nijmegen heeft inmiddels een wijkprioritering afgerond en werkt in 2019 aan de organisatie van de uitvoering. Vijf wijken in Nijmegen zijn de komende drie jaar als eerste aan de beurt op weg naar aardgasvrije huizen.

Friesland

Friesland maakt zich al jaren sterk voor duurzame energie en energiebesparing. Zo is de provincie zeer actief als het gaat om zonne-energie, met doelstellingen van honderden megawatt in de nabije toekomst. Steeds meer agrarische bedrijven in Friesland willen klimaatneutraal produceren. Alliander werkt mee aan een project van Frieslandcampina en energiebedrijf Groenleven om op 310 boerendaken 416.000 zonnepanelen aan te sluiten.

Daarnaast zijn er ook steeds meer boerenbedrijven die groen gas invoeden op het gasnet. Een initiatief van Frieslandcampina helpt hen bij het leasen en plaatsen van monomestvergisters. Door een hogere regeldruk in het net toe te staan, laat Alliander extra invoedruimte ontstaan.

In Friesland zijn er veel aanvragen voor de aansluiting van zonneparken. Het gaat zo snel dat op sommige locaties de maximale aansluitcapaciteit voor 2019 al is bereikt. In 2019 worden er diverse zonneparken aangesloten met een totaal van 100 MW aan vermogen. Bij Oosterwolde verrijzen twee grote nieuwe zonneparken van 40 en 20 MW.

Wind rond de Afsluitdijk

Op het gebied van windenergie spelen er in Friesland verschillende initiatieven rond de Afsluitdijk. Zo zijn er plannen voor een windpark bij de kop van de dijk met een totaal van 45 MW aan opwek. De totale duurzaamheidsinitiatieven op en nabij de Afsluitdijk zijn circa goed voor 70 MW. Hoogspanningsnetbeheerder Tennet faciliteit de opwek van windenergie op het IJsselmeer (300 MW). Om die opwek aan te kunnen, is een nieuw verdeelstation nodig nabij de Afsluitdijk. Alliander onderzoekt of het bouwen van een nieuw station mogelijk is.

Warmte in Friese steden

Een groot deel van Friesland gaat waarschijnlijk door geothermie van warmte voorzien worden. Dit heeft grote impact op de distributienetten. Zo moeten, afhankelijk van de gekozen opties, de elektriciteitsnetten verzwaard worden. “Om de toepassing van warmte in goede banen te leiden, helpt Alliander met het samenstellen van een warmtevisie voor de vier grotere Friese steden. Daarna maken we voor de hele provincie inzichtelijk welke alternatieven er zijn voor gas.”

Noord-Holland

De metropoolregio Amsterdam heeft een enorme nieuwbouwopgave, waar voor een groot deel in de Haarlemmermeer invulling aan wordt gegeven. Zo worden er van 2018 tot en met 2020 8.000 woningen versneld gerealiseerd. Ook kent de Haarlemmermeer een sterke economische groei, die ook te zien is in de grote vermogensvraag van nieuwe en uitbreidende datacenters en van grootschalige belichte glastuinbouw rondom de A4. De aantrekkelijkheid van de Haarlemmermeer is onlosmakelijk verbonden met Schiphol. Naast groeiambities heeft Schiphol ook hoge ambities op het gebied van duurzaamheid. Dit brengt met zich mee dat Schiphol voor de bedrijfsvoering, denk bijvoorbeeld aan de elektrificatie van het wagenpark, elektrisch busvervoer en het uitfaseren van aardgas als energiebron, steeds meer elektriciteit nodig heeft.

De vraag naar elektriciteit in Noord-Holland wordt steeds groter, terwijl de capaciteit van het netwerk daarvoor niet toereikend is. Om dit op te vangen zijn Alliander en Tennet bezig met uitbreiding van het elektriciteitsnet. Onderdeel hiervan is de bouw van een nieuw transformatorstation in de Haarlemmermeer. De zoektocht naar de meest geschikte locatie is bezig.

In de metropoolregio Amsterdam is er een grote vraag naar warmte. Alle partijen die zijn aangesloten bij het Warmte & Koude Programma van de metropoolregio hebben hiervoor een samenwerkingsovereenkomst getekend. In de IJmond zijn er inmiddels concrete plannen om industriële warmte van Tata Steel en de geothermiebron van Floricultura te gebruiken als warmtebron voor in eerste instantie 10.000 tot 15.000 woningen. Hiervoor voeren afval- en energiebedrijf HVC en Firan een verkenning uit. In Zaanstad gaat Firan (voorheen Alliander DGO) volgens de huidige verwachting van start met de ontwikkeling van een warmtenet voor 2.200 woningen.

Investeerders zien West-Friesland als een aantrekkelijk gebied voor zonneweides. “Deze trend zet zich ook door naar de gebieden Alkmaar en Kop Noord-Holland (Den Helder). In Middenmeer wordt intensief gebouwd aan een nieuw energieverdeelstation (foto) en nieuwe kabelverbindingen. Een nieuw station is noodzakelijk voor de opwek van windenergie in de Wieringermeer, maar ook voor het in stand houden van de kwaliteit van het energienetwerk tussen Alkmaar en Den Helder. Windpark Wieringermeer wordt met 99 turbines een van de grootste windparken van Nederland, met 99 turbines. Met een (opgesteld) vermogen van ongeveer 300 MW levert het windpark een forse bijdrage aan de opwekking van duurzame elektriciteit. De werkzaamheden aan het nieuwe station zijn naar verwachting eind 2019 gereed.

De omgeving van de Afsluitdijk ondergaat de komende jaren een aantal vernieuwingen. Onder andere worden in Den Oever twee grote pompgemalen gebouwd. De energie voor deze pompen wordt opgewekt met 2,7 hectare zonnepanelen. De werkzaamheden duren in 2019 voort en zijn naar verwachting in 2022 afgerond.

Voor het bedrijventerrein Boekelermeer in Alkmaar gaat de gemeente samen met afval- en energiebedrijf HVC, Liander en de werkgroep Boekelermeer Energiepositief verkennen of en hoe het bedrijventerrein in de toekomst kan overstappen naar aardgasvrije alternatieven. Voor hetzelfde bedrijventerrein wordt ook onderzocht of een ‘industrial smart grid’ tot de mogelijkheden behoort.

Waterstofwindmolen

Begin 2019 is de eerste waterstofwindmolen ter wereld een feit. De molen, onderdeel van het project Duwaal, komt op het windturbine-testveld van ECN in Wieringerwerf te staan. “De duurzaam geproduceerde waterstof zal worden toegepast bij de zogenaamde brandstofcel elektrische vrachtwagens. Samen met andere netbeheerders, energieleveranciers en andere instanties verkennen we de mogelijkheden. Gezien onze rol in gasnetten lijkt hier een rol voor ons weggelegd.”

Amsterdam

Amsterdam heeft hoge duurzaamheidsambities, zoals op alle daken zonnepanelen, zon-opwek naast de A10, autoluwe milieuzones, elektrische bussen en (rondvaart)boten. Inwoners krijgen subsidie om van het aardgas af te gaan. “De impact op het net is groot. In 2018 hebben we samen met de gemeente scenario’s uitgewerkt om de impact op het Liander-netwerk zichtbaar te maken. In 2019 werken we samen verder aan de vervolgstappen van de studie, bijvoorbeeld waar extra onderstations en middenspanningsruimtes nodig zijn en hoe we dat inpassen in een stad waar ruimte schaars is. Een voorbeeld is de bouw van een onderstation op IJburg.”

Amsterdam heeft de warmtetransitie georganiseerd via de City Deal aardgasvrij. Hierin werken partijen zoals de gemeente, Liander, Firan, Vattenfall, woningcorporaties en de stichting !Woon samen. “Amsterdam werkt nu aan het aardgasvrij maken van de bestaande bouw in de eerste twee buurten. Daarnaast zijn ongeveer vijftien buurten in voorbereiding, waar tussen 2019 en 2021 gestart zal worden met de uitvoering. Voor de nieuwbouw geldt in Amsterdam al langer dat waar nieuw gebouwd wordt, dat zonder aardgas wordt gedaan.”

“Door de groei van de stad en de stijgende vraag naar elektriciteit is onder meer in de Zuidas netuitbreiding gewenst. Voor de noodzakelijke verzwaringen realiseren we twee nieuwe energie-verdeelstations aan de Zuidas. Daarnaast wordt het bestaande station Zorgvlied volledig vernieuwd. De ruimte om te bouwen is in het gebied echter beperkt. Inmiddels zijn we ook gestart met de voorbereidingen voor een volgende netuitbreiding bij station Nieuwe Meer. Die is nodig aangezien de vraag naar elektriciteit blijft toenemen, mee door nieuwe datacenters.”

Zuid-Holland

In de Zuidplaspolder (Zuid-Holland) is er een groeiende vraag naar vermogen in de glastuinbouw en door nieuwbouwprojecten. Als oplossing hiervoor bouwen de netbeheerders Alliander, Stedin en Tennet er een nieuw verdeelstation voor elektriciteit. Naar verwachting is dit in 2023 afgerond. “Daarnaast willen we in de Zuidplaspolder starten met een flexmarkt om congestieproblematiek zo veel mogelijk te verminderen. We zoeken momenteel partijen voor de rol van aggregator, een bedrijf dat het energieverbruik kan sturen. De aanbesteding is hiervoor gestart.”

Warm Leiden

De gemeente Leiden loopt voorop in het opstellen van een warmteplan en heeft als eerste gemeente in de regio Holland-Rijnland zes wijken aangewezen die van het aardgas af gaan. Daarnaast wil ze de komende jaren binnenstedelijk 8.000 woningen realiseren. “Ook hierbij is Alliander betrokken, zodat we vroegtijdig ons net kunnen aanpassen.” Ook in Zoeterwoude neemt de vraag van bestaande en nieuwe klanten naar vermogen toe. Liander onderzoekt hoe het bestaande verdeelstation bij Zoeterwoude kan worden uitgebreid.

Flevoland

Flevoland kent veel landelijk gebied. “Ideaal voor duurzame opwek. Dat vindt al op grote schaal plaats met de vele windmolens. Daarnaast neemt het aantal aanvragen voor zonneparken toe. Het is de ambitie van de provincie en de Flevolandse gemeenten om 1.000 MW aan zonopwek in landelijk gebied te plaatsen. Naar verwachting worden de eerste 400-500 MW binnen een jaar vergund.”

“Voor de windparken in Flevoland staan we voor een grote uitdaging. De vraag naar capaciteit is groot terwijl we ook onderzoeken hoe we de opgewekte energie onder alle omstandigheden op het net kwijt kunnen. De komende vijftien jaar wordt het merendeel van de turbines (circa 535 MW) gesaneerd en opgeschaald tot een gezamenlijke capaciteit van 1.390 MW. Dit heeft een forse impact op het energienet.”

Iedere gemeente in Flevoland is bezig met het uitwerken van beleid voor zonneweides in landelijk gebied. Ook het aantal zonnepanelen op daken stijgt er aanzienlijk en daarmee ook de energieopwek. “In de twee laatste SDE-rondes bevinden zich drie van de tien grootste zonprojecten in Flevoland. Het grote aanbod zonne-energie stelt onze organisatie voor een grote uitdaging om de infrastructuur hiervoor geschikt te maken naast de toch al grote opwek van windenergie en om al het werk tijdig gedaan te krijgen. In 2019 werken we aan de aansluiting van de zonneparken in Luttelgeest (4 MW) en Almere De Vaart (20 MW).”

Slim laden

In Overijssel en Gelderland komen er de komende jaren 4.500 laadpalen voor elektrische auto’s bij. Tegelijkertijd starten de provincies met Enexis en Alliander een praktijkproef voor slim laden. “Daarin onderzoeken we hoe elektrische auto’s opgeladen kunnen worden buiten de piekmomenten op het elektriciteitsnetwerk. We bereiden ons zo voor op het laden van miljoenen elektrische auto’s met duurzame energie. Bovendien maken we hierbij optimaal gebruik van het elektriciteitsnetwerk. Net als Gelderland en Overijssel zet ook Amsterdam in op deze vorm van slim laden.”