Groningen déjà vu: aardbevingsrisico’s van Vlaamse diepe geothermie

Op 18 december deden zich in de omgeving van Dessel, in de Antwerpse Kempen, op een diepte van 5 kilometer, twee kleine aardbevingen voor. Geoloog Manuel Sintubin, professor aan de KU Leuven en specialist in vloeistofbewegingen in de diepe ondergrond, brengt ze in verband met de geothermische boringen in de omgeving.

Sintubin drukt zijn ongerustheid uit in een blogartikel met als titel Gronings déjà vu… Hij onderstreept dat de aardbevingen zich voordeden (5 km) onder de kernreactoren van het Studiecentrum voor Kernenergie. Dat bevindt zich in Mol, nabij de gemeentegrens met Dessel, op stapafstand van de site waar de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (Vito) geothermische boringen uitvoert.

De aardbevingen zijn geregistreerd door de Koninklijke Sterrenwacht in Ukkel. Volgens Sintubin ligt Dessel niet in het meest seismotektonisch actieve gebied van België, de Roerdalslenk in Noordoost-Limburg. “Aardbevingen verwacht je in Dessel dan ook niet direct, al vallen ze natuurlijk nooit uit te sluiten. Wat wel onmiddellijk opviel aan de twee kleine aardbevingen was dat ze zich niet alleen voordeden in hetzelfde gebied, maar ook op een vergelijkbare diepte en in een tijdspanne van minder dan twee uur. Bovendien waren de aardbevingshaarden –of hypocentra– van beide aardbevingen relatief ondiep. Doorgaans verwacht je ‘natuurlijke’ aardbevingen veel dieper (meer dan 10 km diep).”

Daarom concludeert hij dat beide kleine aardbevingen in Dessel hoogstwaarschijnlijk ‘geïnduceerde’ aardbevingen zijn, geassocieerd met de geothermiecentrale Balmatt in Dessel. “Deze geothermiecentrale is immers recent opgestart. Alles wijst erop dat de twee aardbevingen zich hebben voorgedaan op breuken die het geothermisch reservoir doorsnijden.

“Dat er mogelijk ooit aardbevingen zouden geïnduceerd worden eenmaal de geothermiecentrale in productie zou gaan, dat zou mij niet verwonderd hebben,” stelt Sintubin. Maar hij was wel verrast dat de aardbevingen zich al zo snel na de opstart van de geothermiecentrale voordeden en dat een ervan een magnitude van 1,2 op de schaal van Richter had. “Hieruit kan je volgens mij alleen maar concluderen dat de breuken in de diepe ondergrond in de Kempen kritisch gespannen zijn. Dat wil zeggen dat ze niet al te veel verstoring nodig hebben om door te bewegen en aardbevingen te veroorzaken. Mijns inziens een niet te onderschatten kopbreker voor al wie bezig is met diepe geothermie in de Kempen.”

Geen reden tot paniek, maar ook geen business as usual

Toch ziet hij geen reden tot paniek. Maar business as usual lijkt hem nu ook niet meer aan de orde. “Er zal zeer omslachtig moeten omgegaan worden met productie en injectie om zoveel mogelijk de seismische activiteit onder controle te proberen houden. Microseismische activiteit (magnitude kleiner dan 2) lijkt me echter onvermijdelijk.” Hij denkt dat deze microseismiciteit wel een bondgenoot kan worden om het gedrag van het geothermische reservoir te doorgronden.

Gezien de diepe ondergrond kritisch gespannen lijkt, beschouwt Sintubin het nu als de grote uitdaging om ervoor te zorgen dat voelbare aardbevingen, of zelfs aardbevingen die mogelijk beperkte schade kunnen veroorzaken –zoals scheuren in muren– worden voorkomen. “Maak ik de vergelijking met Groningen, dan denk ik aan aardbevingen met een magnitude van 1,8 à 2. Misschien moet nu op de pauzeknop gedrukt worden en laat men de geothermiecentrale pas terug opstarten zodra wetenschappelijk onderzoek wat meer vat krijgt op wat er écht gaande is in en rond het geothermische reservoir. Tenslotte vallen ook zwaardere aardbevingen, niettegenstaande de kans ontzettend klein is, niet voor 100% uit te sluiten.”

Sintubin verslikte zich in zijn koffie toen hij een media-mededeling las, waarin een Vito woordvoerder zei dat er niks aan de hand is zolang de aardbevingen onder 1,5 op de schaal van Richter blijven. Dat riep bij hem de herinnering op aan een Nam-woordvoerder, die in 1986 verklaarde dat de het ‘flauwekul’ was de aardbeving die op 26 december van dat jaar plaatsvond in Assen in verband te brengen met de aardgaswinning.